Bu yazı, 6. Nilüfer Tiyatro Festivali kapsamında, 9 Nisan Mart-15 Nisan 2018 tarihleri arasında Prof. Dr. Tülin SAĞLAM ve tiyatro eleştirmeni Yavuz PAK’ın moderatörlüğünde düzenlenen ‘Genç Eleştirmenler’ atölyesi kapsamında yazılmıştır. Bir hafta süren atölyeye İstanbul Üniversitesi Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölümü, Erzurum Atatürk Üniversitesi Sahne Sanatları Dramatik Yazarlık Bölümü, Dokuz Eylül Üniversitesi Sahne Sanatları Bölümü Dramatik Yazarlık ve Dramaturgi ASD, Uludağ Üniversitesi Sahne Sanatları Bölümü Dramatik Yazarlık ASD, Kocaeli Üniversitesi Dramatik Sanatlar Bölümü öğrencilerinden toplam altı öğrenci katılmış, atölye kapsamında altı oyun izlenmiş ve değerlendirilmiştir. Atölyenin sonunda öğrenciler tarafından kaleme alınan eleştiri yazılarını, kültür sanat ve tiyatro portalları Hürriyet Kitap Sanat, Tiyatro Dergisi ve Mimesis’te takip edebilirsiniz.
Ceren Uyan
Fiziksel Tiyatro Araştırmaları tarafından sahnelenen, “Şatonun Altında” adlı oyun, 6. Nilüfer Tiyatro Festivali kapsamında seyirciyle buluştu. Oyun, Shakespeare’in Macbeth adlı oyunundan bir uyarlama olarak karşımıza çıkıyor. Kaynak metinde var olan iktidar meselesini, zorbalığı, savaşı, erkekliği eleştirel bir gözle bakan oyunda, Macbeth’in hikayesini iki kadından dinliyoruz.
Mei ve Po, Macbeth’in şatosunun altında iki kadın çamaşırcı olarak yaşıyorlar. Sahnede, çamaşır iplerine asılı çamaşırlar arasında fiziksel anlatılarına başlıyorlar. İkisi de grotesk bir biçimde sahnede yer alıyor; kıyafetlerinden saçlarına, fiziksel hareketlerine kadar her şeyleri birer grotesk unsur. Bu durum, gülmeceyi yaratıyor ve alaycı bir dille sahnelendiğinden dolayı, kaynak metinde var olan meselelere dair eleştiriyi de ortaya koyuyor. Açık biçim unsurlarının yer aldığı oyun, seyircinin gireceği ilüzyonu kırıyor. Yer yer oyuncular, seyirciyle etkileşim haline giriyor ancak bu etkileşim rahatsız edici bir boyutta hissedilmiyor.
Sahne tasarımında yer alan çarşaflar, anlatıyı destekler nitelikte kullanılıyor. Mai ve Po, Macbeth’i, çarşafı kullanarak bir çeşit kuklavari bir biçimde oynatıyorlar. Aynı şekilde çarşaf kullanımı, Kral Duncan için de geçerli. Kral Duncan’ın üzerinde olan kırmızı çarşaf, kralın ölümünden sonra Macbeth’e geçiyor. Kralın kanıyla özdeşleşen kırmızı çarşaf, Macbeth’e kanla kazanılan krallık sıfatının bir göstergesi olarak veriliyor. Bu göstergelerden bir diğeri de, Macbeth’in kral olduktan sonra halkla yaptığı konuşmasında veriliyor. Mai, Macbeth rolüne girerek, sahnede yer alan leğenin içerisinden, konuşmasını yapıyor. Po, o esnada leğeni döndürerek, leğeni hem balkon hem de koltuk imgesini yaratıyor. Sahnenin başlangıcında yer alan dekordaki beyaz çarşaflar, Macbeth kral olduktan sonra kırmızıya dönüşüyor ve kırmızı rengin iktidar arzusuna dair bir gösterge yaratılıyor. Macbeth’in ölümüyle de kırmızı çarşaf ipten indiriliyor.
Pınar Akkuzu’nun ve Gülden Arsal’ın proje tasarımını ve uyarlamasını yaptığı, aynı zamanda da oynadıkları bu oyunda, klasik bir metnin farklı bir biçimde sahnelendiğini görüyoruz. Macbeth’in iktidar hırsını, günümüz anlamıyla koltuk sevdasını, alaşağı eden bir tavırla ele alan oyuncular, fiziksel olarak mimik, jest kullanımı ile bu durumları betimliyor. Kaynak metinde yer alan çoğu durumun tersinlemesi de oyunda mevcut. Metinde yer alan erilliği, sahnelemede görmüyoruz. Sahnedeki anlatı, hem kadın olmalarından hem de sınıfsal farklılıklarından dolayı ötekileştirilen kişiler tarafından anlatıldığı için, metinde yer alan ataerkiye dair meseleler, eleştirelliği yaratıyor.
Oyun, kanlı bir tragedyayı, absürd bir komedi tarzında ele aldığı için kendisine özgü bir çizgiye sahip. Barındırdığı meseleler bağlamında, iktidarın, gücün ve bu nedenle içine girilen türlü entrikaların aslında ne kadar gülünç meseleler olduğunu dile getiriyor. Oyunun sonunda, kurulan yeni düzene de eleştiri getirilerek, aslında iktidarın olduğu bir çember içerisinde yaşadığımızı ve bu çemberin döngüsünden kaçamayacağımızı söylüyor.
*İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji 4. Sınıf Öğrencisi
