Ömer F. Kurhan
Oyun türü olarak MMORPG (kitlesel çok oyunculu online rol oynama oyunu) kategorisi altında sınıflanan World of Craft’ın (WoW) dijital oyunlar tarihindeki özel yeri bilinir. WoW internet iletişimi hız, veri yoğunluğu ve kullanıcı sayısı bakımından hızla artarken, bu gelişmeyi oyun alanına uyarlamada büyük bir başarı kaydetmiştir. Son birkaç yıl kullanıcı sayısında düşüş yaşamış olsa da, hali hazırda yaklaşık 10 milyon kişi tarafından oynandığı söylenmektedir.
Dram sanatı, özelde online katılımcı dram sanatı sınıfına sokulabilecek WoW’u oynamaya, daha ziyade içerden incelemeye başladığımda, dikkatimi çeken bir olgu şu olmuştu: MMO oyunların vaat ettiği RP (rol oynama) etkinliği, tiyatro ve sinema ile karşılaştırıldığında, belirgin ve sanki kasıtlı olarak örgütlenen bir azgelişmişliği yaşıyordu. MMORPG edebiyat, çizgi roman ve çizgi film birikimine dayansa ve bunlarla yakından paslaşsa da, genelde durum budur demek zor değil. Gözlemlediğim kadarıyla, WoW’da durum daha da kötüye gidiyor.
Bu sonuca ulaşmamın epeyce zaman aldığını belirtmem lazım. Oyun içinde birbirleri ile doğrudan ilişki kuran oyuncu topluluklarını bir araya getiren realm’lerden sadece birine odaklanarak kestirme sonuçlara ulaşmaktan kaçındım. WoW’da bir karakteri değişik realm’lere transfer ederek oralarda neler olup bittiğini anlama şansınız vardır. Fakat her realm transferinde belli bir ödeme yapmanız gerekir. Bu ödemeyi yapamıyorsanız farklı bir yol izlemeniz gerekir: Farklı realm’lede farklı karakterler oluşturmak ve onlara seviye atlatmak. Bu haftalara yayılan bir iştir.
Şahsen, o realm’de ne oluyor, bu realm’de ne oluyor merakım nedeniyle, neredeyse bir leveling (seviye atlama) uzmanı oldum. Birden fazla karakterle oynamanın çeşitli avantajları olduğu için, bu işi parayla, yarı zamanlı yapanlar bile var. Fakat kayıt dışı ve illegal yapılan bu iş için harcanan zaman ile elde edilen gelir arasında büyük bir orantısızlık vardır. Dolayısıyla, işçilik düzeyinde bu işi ekstra ve kolay yoldan bir kazanç kapısı olarak görmek yanlış olur.
WoW’da realm’ler dört sınıfa ayrılır: Normal, PvP, RP ve RP/PvP.
Normal realm’lerde oyuncu, esas olarak yapay zekânın ürünü çevrede faaliyet gösterir ve bu çevrede ortaya çıkan, yine yapay zekanın ürünü düşmanlarla çatışır. Normal realm’lerde karşı fraksiyondan (faction) oyuncuların birbirleri ile çatışması seçeneğe bağlıdır. Yapay zekanın ürünü çevrede gösterilen etkinliğe PvE denir.
PvP realm’lerde, Normal realm’lerde olduğu gibi karşı fraksiyondan oyuncular arasında çatışma seçeneğe bağlı değildir. Oyuncu zorunlu olarak saldırıya maruz kalacak şekilde faaliyet gösterir. Dolayısıyla, PvP etkinliğinin PvE etkinliğinin önünde gitmesini istiyorsanız, PvP realm’lerinden birisini tercih etmeniz yerinde olacaktır.
RP realm’lerde, verili hikâyenin içinde ayrıca olaylar kurgulama ve karakterleri ayrıntılı bir şekilde işleme faaliyetinin ağırlık kazanacağı varsayılır. Normal realm’lerde olduğu gibi, karşı fraksiyondan oyuncularla çatışma seçeneğe bağlıdır. RP/PvP realmlerde, yine RP faaliyeti ağırlık kazanır, ama PvP realm’lerde olduğu gibi karşı fraksiyondan oyuncularla çatışmaya açık bir şekilde faaliyet gösterilir.
Belirtmek gerekir ki, hangi realm kategorisi tercih edilirse edilsin, RP etkinliği şu ya da bu düzeyde vardır. Hikâye ve hikâyenin akışındaki olaylar verilidir ve görevler yoluyla bu olaylara dâhil olursunuz. Sadece bununla yetinirim, zaman zaman RP etkinliklerine katılsam da, verili görevler sırasında ve /veya dışında, ayrıca olaylar kurgulama ve karakterimi ayrıntılı bir şekilde işlemeye meyilli değilim diyenlerin RP realm’lerde yer alması anlamsız görünür.
Bunu belirtmemin nedeni, yanlış bir şekilde, sanki RP, PvE ve PvP etkinlikleri arasında kesin sınırlar varmış gibi davranan çok sayıda oyuncunun olması. Bu yanlışın temelinde ise, hangi etkinlik biçiminde yoğunlaşma olursa olsun, ortada bir hikâyenin olduğunu ve eylemlerin de bu hikâyenin akışında meydana gelen (verili ve / veya oyuncuların kurguladığı) olaylar içinde gerçekleştirildiğinin ihmal edilmesi yatıyor.
WoW’da RP adına doğrudan tanıklık ettiğim bir olgu, oyunun Avrupa (EU) bölgesinde ve RP kategorisi altında yer alan The Sha’tar realm’inde RP aktivitesinin ölmeye başlamasıydı. Bu WoW’un üçüncü genişleme (expansion) paketi olan “Cataclysm” (2010-2012) sırasında yaşandı. Dördüncü ve son genişleme paketi “Mists of Pandaria” (2012-…) sırasında The Sha’tar, neredeyse terkedilmiş ve aktif oyuncu sayısının dibe vurduğu bir RP realm haline geldi.
Hali hazırda RP oynamak isteyen oyuncuların en kalabalık göründüğü Argent Down’a baktığımda ise, yer yer RP arayışını sürdüren oyunculara rastlanmakla birlikte, orada da RP aktivitesinin neredeyse ölü olduğunu anlamak zor değildi. “Genel olarak WoW dünyasında RP aktivitesi ölüdür” iddiasını herkese açık chat kanallarında dile getirdiğimde, bir itirazla karşılaşmadığım gibi, haklısın diyenler de oldu. Aslında RP realm’ler oyunun daha gevşek bir şekilde oynandığı Normal realm’ler haline geliyordu.
RP realm’lerin yaşadığına benzer bir evrimi oyuncuların oyuncularla karşı karşıya geldiği PvP realm’lerin de yaşadığına tanıklık ettim. RP realm’lere göre PvP realm’lere oyuncu ilgisi çok daha fazla olmakla birlikte, özellikle en üst seviyeye atlamış oyuncuların kurucu bir şekilde karşı fraksiyondan oyuncularla karşı karşıya gelme ve bu nedenle guruplar organize etme konusunda isteksiz olduklarını gördüm. Normal realm’lerde olduğu gibi, PvP realm’lerde de gear (oyuncunun savaşma kapasitesini arttıran ekipman) seviyesini yükseltmek için gerekli haftalık puan toplama (weekly cap) etkinliği ağır basıyordu. Sonuç olarak PvP realm’ler ile Normal realm’ler arasındaki fark ortadan kalkıyordu.
Hem RP hem de PvP realm’lerinin “normalleşmesi”, aslında hikâyenin akışında yaratıcı ve kurucu bir şekilde rol alma etkinliğinin yerini e-sporun aldığını gösteren bir olgu. E-spor, WoW’un bileşen ve içkin bir etkinliği olmaktan çıkıp kendisi haline geliyordu. Bu, oyunun hem yapımcıları hem de oyuncuları açısından bir çelişkiye yol açıyor; çünkü bir oyun zaten e-spor şeklinde tasarlanabilir ve o şekilde oynatılabilir / oynanabilir. Oyuncunun tercihi o yöndeyse, mesela WoW yerine LoL (League of Legends) türünden bir oyuna yönelecektir.,
Bir WoW oyuncusunun yaptığı tespit dikkatimi çekmişti. WoW’da nerd’ler zamanının yaşandığını söylemişti. Nerd çalışkan, dikkatli, ödevlerini düzgün yapan birisidir. Fakat yaratıcı ve eleştirel değildir. Önüne konulanı öylece kabul eder ve işini en iyi şekilde yapmaya odaklanır. Gerçekten de WoW, nerd anlayışının egemen olduğu, ölçü kabul edildiği bir oyun haline gelmiş durumda. Nitelikli oyuncudan beklenen, PvE ve / veya PvP weekly cap için gerekli haftalık ödevlerini düzgün yapması, taktik bilgisi gerektiren dungeon ya da raid’lere girmeden önce dersini çalışması, team work (ekip çalışması) sırasında acemice hatalar yapmaktan uzak durmasıdır. Bunlar yapılmıyorsa, istikrarsız (unreliable) ve vasıfsız (noob) bir oyuncu olarak algılanmak kaçınılmazdır.
Nerd’ler zamanı yaşanırken RP acemi ya da ikinci sınıf oyuncu etkinliği olarak algılanmaktadır. Oysa RP etkinliğinde, hem belli bir e-spor becerisinin kazanılması hem de asgari rutin ödevlerin yapılması zaten bir zorunluluk. Fakat tanım gereği, RP etkinliği sadece bunlara indirgenmiş nerd etkinliği olamaz. Çünkü kazanılan becerinin ve gerekli rutin çalışmanın üzerine bir de hikâyenin akışına yaratıcı katkı sunmak gibi bir ödev vardır. Bu yapılamayınca, RP etkinliği oyuna katılmaktan ziyade takılmak anlamına gelmektedir. RP realm’lerde oynayan oyuncular zahmet ve disiplin talep eden e-spor etkinliğinden ziyade, karakterlerin ardındaki oyuncuların serbest sosyal ilişkilerine vurgu yapmakta, RP eksikliğini bu şekilde telafi ettiklerini düşünmektedirler. Bu eğilime bağlı olarak RP realm’ler, WoW okulunun tembeller ve beceriksizler sınıfı olarak algılanmaktadır.
RP realm’lerin yanı sıra PvP realm’lerin de “normalleşmesi”, standart ve rutin ödevler dışına çıkma eğiliminin düşüşe geçmesinden kaynaklanıyor. PvP realm’lerde sürekli çatışmaya açık olma durumu ezberi bozabildiği için, nerd etkinliğini tehdit eder. Ayrıca, bir PvP eylemi kurguladığınızda, aynı zamanda kurucu bir RP etkinliği gerçekleştirmiş olursunuz.
Bir PvP realm’de leveling yaparken, seçmeye ve kurguya bağlı en yaygın PvP etkinliğinin üst seviye oyuncuların alt seviye oyuncuları ezmesi olduğunu gördüm. Bu türden fair play’e aykırı olduğu açık eylemlere ganking deniliyor. Karakter aracılığıyla ve onunla özdeşleşerek gerçekleştirilen ganking eylemlerinin, gücün kötüye kullanılması işlevi gördüğünü tespit etmek zor değil. Bu anlamda, PvP realm’lerde yaygın ve asgari bir RP etkinliği olarak ganking’in seçkinci nerd etkinliğinin alternatifi haline gelmesi oldukça dikkat çekici. Fakat yukarda belirttiğim gibi, en üst seviye oyuncuların faaliyet gösterdiği alanlarda, PvP etkinliği büyük ölçüde yerini weekly cap rutinine bırakıyor ve kasıtlı ama fair play açısından kabul edilebilir PvP didişmelerine zaman ayırma isteği düşüşe geçiyor.
MMORPG bir oyunda RP etkinliğinin neredeyse yapılamaz bir fazlalık haline gelmesi, nasıl çözüleceği belirsiz bir sorun. Bununla birlikte, bu sorunu çözmek adına temel bazı önlemlerin nasıl alınabileceğini anlamak çok da zor değil. MMORPG yeni ve katılımcı bir dram sanatının doğuşunu haber verse de, niçin oyun yapımcılarının bu yönde hareket etmedikleri ve oyuncuların bu yönde bilinçli taleplerle ortaya çıkmadıkları yanıtlanması gereken sorular.
Kesin olan bir nokta, süre giden teknolojik gelişmenin sürekli daha cazip ve vaat edici kıldığı RP oyunlarının, dram sanatının incelikleri göz önüne alındığında, gülünçlüğe varan bir azgelişmişliğe mahkûm olması. WoW, bu olgunun artık kriz biçimi aldığını, tanım ve oyun mantığı bakımından sürdürülemez bir yere taşındığını gösteriyor. Oyuncular arasında, “WoW bir oyun değil, yaşam tarzıdır” ya da “WoW eğlence olmaktan çıktı, yarı zamanlı bir işe dönüştü” gibi yaygın değerlendirmeler boşuna yapılmıyor.
Ömer F. Kurhan’ın Tiyatro Yazıları
