Mimesis Haber/ Tiyatro sezonu bitmeye yakın tiyatro gündemine gelen konulardan biri de tiyatro ödülleri oluyor. Malum sezon sonu yaklaştıkça birçok kurum ödüle aday gördükleri oyunları, performansları, tiyatroları açıklıyor. Tiyatrocular, eleştirmenler, seyirciler ise ikiye bölünmüş durumda. Kimileri “ödüllendirilen”leri alkışlarken kimileri de jürileri ya da değerlendirme yöntemlerini yanlış/eksik buluyor. Konu bir şekilde dönüp dolaşıp ödül mekanizması oluşturulurken izlenen kriterlere ve ödül jürilerinin değerlendirme kriterlerine hatta bazen objektifliğine geliyor. Biz de konu bu olunca yurtdışında kurumsallaşmış tiyatro ödüllerinden bazılarının tarihçesini ve değerlendirme kriterlerini inceleyip, okuyucularımızla paylaşmak istedik. Yurtdışında pek çok farklı ülkede farklı ödül mekanizmasından bahsetmek mümkün, bu nedenle bunlar arasından öne çıkan birkaç tanesinin geçmişini ve öne çıkan değerlendirme kriterlerini yayınlıyoruz:
Tony Ödülleri – ABD
Tony Ödülleri 1947 yılında buna yana veriliyor. Tony Ödülleri’nin arkasında kurumsal olarak Amerikan Theatre Wing bulunuyor. 96 yıllık bir geçmiş sahip olan bu yapı amacını halkın tiyatroya olan ilgi ve alakasını artırmak, tiyatro alanındaki iyi örnekleri ödüllendirmeyi, hem tiyatrocuları hem de seyircileri eğitsel anlamda desteklemek olarak tanımlıyor. Bu kurumun Tony ödüllerinin yanı sıra hem tiyatroları hem de tiyatroların farklı alanındaki uygulamacılarını destekleyen çeşitli eğitim ve hibe programları bulunuyor. Bunlar arasında tiyatro alanında en az 5 en fazla 15 yıldır faaliyet sürdüren bölge tiyatrolarını destekleyen The National Theatre Company Grants Program, müzikal tiyatro alanında profesyonelleşmeye çalışan sanatçıları destekleyen Jonathan Larson Grants, sahne sanatları yönetimi alanında profesyonelleşme iddiasında bulunan gençleri buluşturan ve eğitimlerini destekleyen Theatre Intern Group yer alıyor. Tony Ödülleri’nin ödül kategorileri ve değerlendirme kriterleri incelendiğinde öne çıkan noktalar şunlar:
- Tony Ödülleri 500 ve üstü seyirci kapasitesi olan salonlarda oynayan Broadway tiyatrolarına veriliyor.
- Tony Ödülü adaylıkları 24 kişilik bir idari kurul tarafından belirleniyor. Oylama ise 42 kişilik ayrı bir kurul tarafından gerçekleştiriliyor. Her sene değişen oylama kurulu tiyatronun farklı alanlarında çalışan profesyonellerden seçiliyor. Bu oylama kurulunda ödül kategorilerde yer alan uzmanlık alanlarında profesyonelleşmiş kişilerin bulunması şart koşuluyor. Örneğin her sene bir sahne tasarımcısı ya da koreograf oylama kurulunda yer alıyor.
- Tony Ödülleri’nin sürecinin nasıl işletildiği, internet sitelerinde yayınlanan ve her yıl güncellenen 40 sayfalık bir kitapçık aracılığı ile tüm kamuoyu ile paylaşılıyor.
- Ödül kategorilerinde ise şunlar dikkat çekiyor:
* Tüm ödüller hem oyunlar hem de müzikaller için tasarlanmış. Örneğin en iyi kostüm tasarımı ödülü oyunlar için ayrı, müzikaller için ayrı.
* En iyi oyun ödülü, oyun yazarına ve oyunun yapımcısına veriliyor.
* Klasikler ayrı kategoride yer alıyor ve reprodüksiyon olan oyunlar ayrıca değerlendiriliyor.
* Oyunculuk kategorilerinde dram/komedi ayrımı yapılmıyor.
Obie Ödülleri – ABD
Obie Ödülleri 1955 yılından buna yana veriliyor. Obie Ödülleri’nin arkasında kurumsal olarak The Village Voice adlı gazete bulunuyor. New York’ta haftalık olarak yayınlanan The Village Voice gazetesi sanatın her alanında haber, yazı ve eleştirilere yer veriyor. Ayrıca okuyucularını New York’taki sanat etkinliklerinde haberdar ediyor. Bu gazete 1950’lerde Off-Broadway olarak adlandırılan yeni tiyatro hareketinin tartışıldığı, oyunların değerlendirildiği, oyunlar üzerine yazılıp çizilen bir forum niteliği taşıyordu. Buradan hareketle The Village Voice 1955’te, ortaya çıkan Off-Broadway hareketini desteklemek için sadece Off-Broadway oyunlarını değerlendiren bir ödül vermeye başlıyor. 1964’te ise Off-Off-Broadway oyunları da Obie Ödülleri kapsamına dahil ediliyor. Çünkü bu yıllarda aslında Off-Broadway’in, Broadway’e ön hazırlık mecrası haline gelip gelmediği tartışma konusu. Obie ödüllerinin ödül kategorileri ve değerlendirme kriterleri incelendiğinde öne çıkan noktalar şunlar:
- Ödül kategorileri 1955’ten bu yana her yıl değişiklik gösterebiliyor. Ödül kategorilerinin sabit olmamasının nedeni her tiyatro sezonunun kendine has olması, öne çıkan farklı prodüksiyonların ve insanların olması olarak açıklanıyor.
- 2012 yılında verilmiş ödüller incelendiğine dikkat çeken noktalar şunlar:
* Metin yazımı konusunda hem “en iyi oyun yazarı” hem de “en iyi yeni metin” kategorisi mevcut.
* Oyuculuk konusunda kadın-erkek ya da başrol-yardımcı rol ayrımı bulunmuyor. Bir adet “performans” kategorisi bulunuyor. Bu kategoride 6 farklı oyuncu ödüllendirilmiş. Yönetmenlik kategorisinde de iki farklı yönetmenin ödül aldığı görülüyor.
* “Ensemble Performance” adı altında bir oyunun tüm oyuncu kadrosunun ödüllendirildiği bir kategori bulunuyor.
Critics’ Circle Tiyatro Ödülleri- İngiltere
Critics’ Circle Tiyatro Ödülleri, 1982 yılından buna yana veriliyor. Adından da anlaşılacağı üzere bu ödüllerin arkasında kurumsal olarak Critics’ Circle (Eleştirmenler Birliği) bulunuyor. Critics’ Circle 1913 kurulmuş bir yapı olarak bu alanda dünyadaki en eski kurumlardan biri. Şu anda tiyatro, müzik, sinema, dans ve görsel sanatlar alanında eleştirmenlik yapan 400 civarı eleştirmenin üye olduğu bir kuruluş. Bir meslek birliği olmadığını söyleyen Critics’ Circle’ın amacı sanatın her alanında çalışan eleştirmenler arasındaki ilişkiyi kurmak ve eleştiri alanda niteliğin artmasını sağlamak. Sanatın farklı alanlarında ödüller veren Critics’ Circle’ın tiyatro ödülleri incelendiğinde şunlar öne çıkıyor:
- “En iyi yeni oyun” ve “en iyi müzikal” olmak üzere iki ayrı kategori mevcut.
- “Umut vaad eden oyun yazarı” ve “umut vaad eden tiyatrocu” olmak üzere iki farklı kategoride tiyatro alanında yeni faaliyet gösteren tiyatrocuların emeği görünür kılınıyor.
- Oyunculuk alanında “en iyi kadın oyunu”, “en iyi erkek oyuncu” ve “en iyi Shakespeare performansı” olmak üzere sadece üç kategori mevcut.
İngiltere Tiyatro Ödülleri
İngiltere Tiyatro Ödülleri, 1991’den bu yana veriliyor. Bu ödülün arkasında Theatrical Management Association (Tiyatro Yönetimi Birliği) yer alıyor. 1894 yılında kurulmuş olan bu meslek birliği, sahne sanatları alanında çalışan profesyonel tiyatroların çıkarlarını korumak ve onlara profesyonel destek sağlamak üzere çalışıyor. Bu birliğin üyeleri özel tiyatrolar, turne grupları, bale ve opera grupları, tiyatro ve konser salonlarından oluşuyor. Meslek birliği yıl boyunca sahne sanatları yönetimi alanında farklı eğitim programı ve etkinlikler düzenliyor. İngiltere Tiyatro Ödülleri’nin amacı ise İngiltere’deki tiyatroların varlığını ve tanınırlığını desteklemek olarak tanımlanıyor. Ödül mekanizması incelendiğinde dikkate değer noktalar şöyle:
- Ödül kategorileri arasında sadece tiyatro değil dans ve opera alanları da yer alıyor.
- Gelenekselleşmiş ödül kategorilerinin yanı sıra şu kategoriler dikkat çekiyor:
* Yılın en iyi çocuk ve gençlik tiyatrosu prodüksiyonu
* Yılın en iyi turne tiyatrosu prodüksiyonu
* Yılın en iyi tiyatro yöneticisi/çalışanı
* Tiyatroda çeşitliliği teşvik eden tiyatro ödülü (Bu ödül 2012 yılında kadrosunda bedensel engelli sanatçıların da yer aldığı Graeae adlı oyuna verilmiş.)
* Yılın en iyi tanıtım yapan tiyatrosu
Kaynakça:
http://www.tonyawards.com
http://www.villagevoice.com/obies/
http://www.criticscircle.org.uk
http://www.tmauk.org
Duygu Dalyanoğlu/MİMESİS
