Metin Boran
İnsanlığın temel meselelerini yazdığı oyunlarda kendine sorunsal olarak alan ve bu minvalde 50’ye yakın oyun yazan, binlerce sayfadan oluşan notları ve makaleleri kuramcı, yazar ve yönetmen Bertolt Brecht’in (1898-1956) yapıtları yeniden basılmaya başlandı. Brecht 20. yüzyılda geleneksel tiyatroya başkaldırarak kendi epik tiyatro kuramını geliştirdi ve bu kuramı ilk uygulayan yönetmen olarak tarihe geçti.
Oyunlarını genelde savaş, sömürü, ezilenlerin bireysel ve toplumsal dünyası, toplumların ahlak yapısı, faşist ve baskıcı yönetimlerin açmazları üzerine odaklanarak yazan Brecht, oyunlarının yanı sıra şiir ve sinema senaryosu da yazarak çok yönlü bir yazar olarak ardında binlerce sayfa yazı ve not bıraktı.
Agora Kitaplığı’nın yayın yönetmeni Osman Akınhay zor bir işe ele atarak Brecht’in 10 cilti bulan yapıtlarını okuyucu ile buluşturmaya başladı. Üstadın bu yapıtları arasında başta Cesaret Ana ve Çocukları, Hitler Rejiminin Korku Sefaleti, Sezuan’ın İyi İnsanı ve Kafkas Tebeşir Dairesi gibi toplumcu içerikli oyunlarının yanı sıra epik tiyatro kuramı üzerine yazıları, tiyatroda dekor ve kostüm tasarımı üzerine düşüncelerinden oluşan kitabının yanı sıra sahnede oyunculuk üzerine notları ve makaleleri ve ayrıca sinema ve radyo üzerine makaleleri yer alıyor.
Yukarda saydığım içerikler arasında şimdiye kadar Toplu Oyunlar-1, Epik Tiyatro, Oyun Sanatı ve Dekor, Radyo Kuramı ve Sinema adlı kitaplar okuyucu ile buluşturuldu. Toplu Oyunlar-1’de Brecht’in ilk dönem yazdığı Baal, Gecede Trampet Sesleri, Şeytan Kovma, Karanlıkta Işık, Düğün, Kentlerin Vahşi Ormanında adlı oyunlarla birlikte 13 oyun yer alıyor.
Agora Kitaplığı’ndan çıkan bir başka Brecht kitabı ise yazarın Aristotelesçi dramaturjiye karşı geliştirdiği epik diyalektik yöntemin ilkeleri üzerine çalışmasını içeren Epik Tiyatro adlı kitabı. Kitapta oyun kurgusunda düşünsel arka plan, Marksist tarihselleştirme tezi, kişi ve karakterlerin içsel yapısı, devinimi ve eylemi, epik gösterim teknikleri, sahnedeki oyunun eğitsel boyutu ve eğlence ölçüsü, gösterimde oyuncu seyirci ilişkisi ve özdeşleşme (illüzyon) sorunu üzerine yeni düşünceler gibi epik kuramın temel unsurlarını inceleniyor.
Yeni baskısı yapılan bir başka kitap ise Oyun Sanatı ve Dekor, kitapta yazar, sahne, mekan, dekor tasarımının anlatımda önemi, obje ve diğer sahne etmenlerinin yanı sıra oyuncu ve dekor tasarımı ilişkisi konusunda görüş ve önerilerini paylaşıyor ve kendi uygulamalarını tartışmaya açıyor.
Agora Kitaplığı tiyatro yayınları arasında Türkiye’de şimdiye kadar yayınlanmamış olan özel bir inceleme kitabını da okuyucusuyla buluşturdu. Yayınevi, anarşist felsefenin öncüsü, devrimci eylemleri ile tarihe geçmiş cesur kadın Emma Goldman’ın (1869-1940) 20. yüzyıl Avrupa oyun yazarlarının metinlerini incelediği çalışmasını Modern Tiyatronun Toplumsal Önemi başlığı ile yayınladı. Kitapta İskandinav tiyatrosundan Henrik İbsen ve August Strindberg, Alman tiyatrosundan Gerhart Hauptmann ve Frank Wedekind’in oyunları biçim, içerik ve tematik özellikleri ile farklı bir bakış açısı ile inceleniyor. Kitapta ayrıca Fransız tiyatrosunun önemli yazarlarından Nobel ödüllü Maurice Maeterlinck, Edmund Rostand ve Brieux’unun önemli oyunlarını, İngiliz tiyatrosundan önemli yazarı George Bernard Shaw, John Galsworthy, modern İrlanda tiyatrosundan William Butler Yeats’in oyunlarını Goldman kendi bakış açısına göre yorumluyor. Kitapta bir başka bölüm ise Rus tiyatrosuna ayrılmış. Bu bölümde Leo Tolstoy, Anton Çehov, Maksim Gorki ve Leonid Andreyev’in oyunları dönemsel özellikleri, kişileri ve konuların işlenişi bağlamında inceleniyor.
Agora Kitaplığı, yayınladığı bu kitaplarla sanat ve tiyatro alanında önemli bir kültür hizmeti sunuyor. Yayınladığı kitaplar sadece okullarda değil aynı zamanda alanın dışından sanat kitaplarına ilgi duyan okuyucuya da önemli bir olanak sunuyor.
