Mimesis Çeviri / On yaşında keşfedildi. Yirmisine gelmeden dünyayı dolaşıyordu, Klasik Hint dansını çağdaş koreografiyle birleştirdi. Sanjoy Roy, büyük bir yeteneğin profilini çiziyor.
Guardian. 23 Eylül 2009, Çeviri: Levent Soy
‘Hiç boş vakti yoktu’… Darvish Fakhr’ın Akram Khan portresinden (2008) detay. Fotoğraf: PR
Kısa Kısa
Güney Londra’dan Bengalli genç Hint danslarını öğrenir, Fransa’da yaşayan bir İngiliz tiyatro yönetmeni ile turneye çıkar, Brüksel’de okur ve tüm dünyaya açılır. Artık istediği her şeyi yapmaktadır.
Uzun uzadıya
Bengladeşli bir ailenin çocuğu olarak 1974 yılında, güney Londra’da dünyaya gelen Akram Khan henüz üç yaşındayken dans etmeye başladı. Annesi ona Bengal halk danslarını öğretiyordu. Yedi yaşına geldiğinde, Pratap Pawar adındaki hocasından, Kuzey Hindistan’ın klasik bir dans tarzı olan kathak dansını öğrenmeye başladı. Dans eğitimine yönelik ilk hamlenin annesinden geldiği o yaşlarda Khan, Kara Şimşek dizisini seyredip Michael Jackson hareketlerini çalışmayı tercih ediyordu.
Khan, 1984 yılında Hint Dansları Akademisi’yle sahneye çıkarken, efsanevi yönetmen Peter Brook tarafından farkedildi. Henüz onlu yaşlarındaydı ki, Brook’un epik oyunu Mahabarata ile birlikte uluslararası turnelere çıkmaya başladı. Lisenin ardından ne yapacağı konusunda kararsız olan Khan, bir diploma ihtiyacının da baskısıyla Leicester’daki De Montfort University’de çağdaş dans okumaya başladı. Ardından daha iyi bir dansçı olabilmek için Northern School of Contemporary Dance’a geçiş yaptı. Mezun olurken okul tarihinin en yüksek notlarını da beraberinde götürüyordu.
Khan’ın yaptığı ilk sololar hemen dikkat çekti – onu farklı kılan sadece kathak denemelerindeki cesareti ve yenilikçiliği değil, aynı zamanda büyüleyici bir icracı olmasıydı. Dance Umbrella Festivali’ne katıldıktan ve ünlü koreograf Jonathan Burrows ile yaptığı müthiş bir performanstan sonra, Anne Teresa de Keersmaeker ’in Brüksel’deki okulu PARTS’da , genç koreograflar için yaratıcı bir program olan X-Group projesine katıldı.
Khan, oradaki işinden sonra, aynı yıl Londra’ya döndü ve kendi dans topluluğunu kurdu. Bundan sonra herşey çok hızlı gelişti. Sadece iki yıl sonra, 2002’de, Khan ilk uzun gösterisini hazırladı. Aynı zamanda yurtdışı turnelerine çıkmaya başladı. ITV’nin South Bank Show’una katıldıktan sonra topluluğunu genişletti. Hem İngiltere’de hem de yurtdışında pek çok ödül aldı.
Khan, dans topluluğunun yanısıra, klasik kathak dansı solo resitallerine de devam ediyor. Bunlara ek olarak, Ballet Boyz, Cloudgate Dance Theatre of Taiwan ve Klyie Minogue için (2006 Showgirl turnesinin bir bölümünün koreografisini yaptı) danslar hazırladı. Programı son derece yoğun. Geçtiğimiz yıl National Portrait Gallery için portresini yapan ressam Darvish Fakhr, Khan için “sanki hemen uyuyuverecekti” diyordu; hiç boş vakti yoktu çünkü.
Juliette Binoche ve Akram Khan, in-I (2008) gösterisinden. Fotoğraf: Tristram Kenton
Akram Khan’ı İzlemek
Khan’ın yaptığı dansın kökleri kathak dansına uzanıyor – ve bu kendini belli ediyor. Matematiği karmaşık ritmik ayak hareketleri, dönüşler, akışkan kol ve el jestleri, hız ve durağanlık arasındaki dinamik kontrast bu tarzı belirleyen özellikler.
Khan’ın arkaplanı, yaptığı çağdaş işlere de nüfuz ediyor. Kimi zaman doğrudan kathakdan hareketler kullanıyor. Kullanmadığında bile, ritim vurgusu ön plana çıkıyor – başın ve torsonun çevresindeki kol dönüşleri ve kesmeleri, aksiyon patlamaları ve ani duruşlar. Eserlerinde söze ve hikaye anlatımına da yer veriyor.
Khan, sahnedeki solist hakimiyeti ile, son derece etkileyici bir icracı. Wayne McGregor gibi diğer önemli solistlere benzer şekilde, ilk grup kompozisyonları genellikle sahnedeki kendi varlığını farklı şekillerde yansıtan çeşitlemeler gibi görünüyordu. Daha sonra, sahnedeki duruşunu dengeleyen çok farklı karakterlerle yaptığı düetlerden oluşan bir üçleme hazırladı: Bir ustalık derecesindeki Zero Degrees (2005) gösterisinde Belçikalı dansçı Sidi Larbi Cherkaoui ile; Sacred Monsters (2006) gösterisinde Fransız balerin Sylvie Guillem’le ve in-I (2008) gösterisinde Fransız sinema oyuncusu Juliette Binoche’la birlikte sahne aldı. Son eseri olan (2008’de Çin Devlet Balesi ile birlikte hazırladığı) Bahok’da sahneye çıkmayan Khan, hazırladığı koreografiyi de uluslararası dansçılarının engin yeteneklerine göre şekillendirmişti.
Khan, oldukça ünlü isimler için adeta bir çekim noktası oluşturuyor. Sık sık besteci Nitin Sawhney ile çalışıyor; ancak yazar Hanif Kureishi, oyuncu Anish Kapoor ve Antony Gormley de birlikte çalıştığı önemli isimlerden.
Kim Kimdir
Pratap Pawar, Khan’ın “guruji”si, kathak hocası.
Farooq Chaudhry, bir yapımcıdan çok Khan’ın topluluktaki ortağı.
Nitin Sawhney, sık sık Khan’ın müzik partneri.
Güney Afrikalı dansçı Shanell Winlock, grubun çok eski bir üyesi ve aynı zamanda Khan’ın karısı.
Bir anı
Khan ve Juliette Binoche, in-I gösterisinin ilk çalışması için ilk kez stüdyoda bir araya geldiklerinde, Binoche iki saat boyunca Khan’ın söylediği ve yaptığı her şeyi tekrarlamış. Kaynaşmak için nasıl bir yöntem?
Kendi ağzından Khan
“Benim için asıl kırılma noktası, Michael Jackson’un “Thriller” parçasına dans ederek kazandığım bir ortaokul disko yarışması olmuştu. Sınıf arkadaşlarımdan ilk o zaman saygı gördüm. Ondan önce, utangaç, kendine güveni olmayan, gudubet, sıska, sıkıcı küçük bir Asyalı çocuktum.” Deany Judd Söyleşisi, Guardian 2009
“Kathakı farkında olmadan yapıyorum. Dünyayı kathak gözünden görüyorum.” Tamsin Blanchard Söyleşisi, Telegraph 2008
“Yaptığım iş çeşitleniyormuş gibi görünüyor fakat aslında bence dağınık başladım ve şimdi tuhaf bir biçimde en başa dönüyorum, olmak istediğim şey haline geliyorum.” Clifford Bishop Söyleşisi, Sunday Times 2006
Başka bir deyişle
“Söylediğine göre, 20 yaşına gelene kadar bildiği tek şey kathak dansı ve müzik klipleriymiş (Michael Jackson’a tapıyormuş)… Daha sonra okula başlayıp Martha Graham ve Merce Cunningham tekniklerini çalışınca her şey daha karmaşık bir hale gelmiş.” Joan Acocella, New Yorker 2006
“Akram Khan, nadir bulunan sanatçılardan. Klasik ya da avant-garde, ikisinde de başarılı… Yeni olan köklerini belli ederken, geleneksel olan göz alıcı hale geliyor.” Jenny Gilbert, Independent on Sunday 2003
“Khan büyük ve zarif bir dansçı. Hareketsizken dikkatleri üzerine toplayıp hızıyla izleyiciyi çarpabiliyor. Klasik ya da modern, dans ederken sahneye kendi kişisel alanıymış gibi hakim oluyor.” Judith Mackrell, Guardian 2001
Bunu söyleyin
“Bangali chheley besh bhalo korecchey.”
Bengal dilinde anlamı: Bengalli çocuk iyi iş yaptı.
Bunu söylemeyin
Biraz Bollywood esintisi yok mu?
Akram Khan ve Sylvie Guillem, Sacred Monsters (2008) gösterisinden. Fotoğraf: Tristram Kenton
Ayrıca
Khan, Jonathan Burrows’dan etkilenmiştir.
Çok farklı bir biçimde olsa bile, klasik Hint dansı üzerinde deneysel çalışmalar yapan bir diğer koreograf da Shobana Jeyasingh’dir.
İzlemek için
South Bank Show’un Khan belgeseli nden bir bölüm
Channel4 için 1999’da filme alınmış olan Zero Degrees (2005)
Sidi Larbi Cherkaoui ile birlikte yaptığı Zero Degrees (2005)
Bahok sahne arkası’na ilişkin bir Guardion videosu
1 Yorum
Çok ilginç ve etkileyici…