Mimesis Çeviri / Oxford Üniversitesi Akademisyenleri’nin yaptığı araştırmaya göre Yeter ki Sonu İyi Bitsin oyunu William Shakespeare’in yanı sıra bir başka yazara daha sahip. Oyunda kullanılan kelimeler, uyaklar, tarz ve dilbilgisi üzerine yapılan derinlikli inceleme sonucu Thomas Middleton [1] en olası ‘yardımcı yazar’ olarak açıklandı.
BBC. 25 Nisan 2012, Çeviri: Deniz Aydın
Londra’da yeniden inşa edilen Globe Tiyatrosu. Tiyatro, Thomas Middleton zamanında gelirini ikiye katlamış mıydı?
Profesör Laurie Maguire, güncel edebi araştırmaların yazar topluluklarının oyunlar üzerinde birlikte çalıştığını gösterdiğini belirtiyor. “Ortaya çıkan resim, oyun yazımında sanıldığından daha çok işbirliği yapıldığına işaret ediyor” diyor Prof. Maguire ve ekliyor: “O dönemdeki çalışma ortamını yazar takımlarına sahip bir film stüdyosu gibi düşünmeliyiz.”
‘İki el’
Yeter ki Sonu İyi Bitsin üzerine yapılan bu büyük araştırma, tarzdaki farklılıkların ve metindeki tutarsızlıkların en olası ve mantıklı açıklamasının metin üzerinde iki yazarın birden çalışması olduğunu savunuyor.
Prof. Maguire o dönemde yazılan oyunların büyük çoğunluğunun birden fazla yazara sahip olduğunu söylüyor – ‘ancak Shakespeare’in ikonik konumu onun eserlerinin bu şekilde değerlendirilmesi konusunda bir gönülsüzlük olduğuna işaret ediyor’ diyor. Yeter ki Sonu İyi Bitsin’in yazımında “ikinci bir el” olduğuna dair “kendinden oldukça emin” olduğunu belirtiyor.
Oxford Üniversitesi İngilizce Fakültesi’nden Prof. Maguire ve Dr. Emma Smith’in araştırması, Shakespeare’in çağdaşı oyun yazarı Thomas Middleton’un oyunun ikinci yazarlığı konusunda en olası aday olduğunu öne sürüyor. Yazarlar kendi ayırt edici edebi “parmak izlerine” – bir nevi biçimsel DNA’ya – sahiptirler ve oyundaki dilin derinlemesine ve detaylı şekilde incelenmesi bu “işaretlerin” Middleton’la güçlü biçimde ilişkili olduğunu gösteriyor.
Oyun kesitlerinin uyakları ve ahengi, ifadeler, imlâ ve hatta münferit sözcükler Thomas Middleton’ın oyuna dâhiliyetini akla getiriyor. Örneğin o dönemde sadece Middleton’un bir başka çalışmasında kullanılmış olan ve şehvetli mânâsına gelen “ruttish” sözcüğü Yeter ki Sonu İyi Bitsin’de de yer alıyor. ‘Sahnelemeye dair açıklamaların karakteristiği Shakespeare’den ziyade Middleton’ın tarzına daha yakındır’ diyor araştırma.
Bu tarz ‘hafiyevâri’ bir edebi araştırmanın kesin bir sonucu olamaz ve akademisyenler yardımcı yazarlık konusunda John Fletcher gibi başka adayların da olabileceğini söylüyorlar, ancak Prof. Maguire, oyundaki tarzla Middleton’ın tarzı arasında “çarpıcı” bir biçimsel eşleşme olduğunun altını çiziyor.
Karışan Bebekler[2]
1580 ve 1627 yılları arasında yaşayan Middleton Londra’lıydı ve Shakespeare’den daha gençti. Prof. Maguire Middleton’ın modern dilbilgisi kullanımının metinden sezilebildiğini belirtiyor.
The Changeling ve Women Beware Women gibi eserleriyle tanınan Middleton meşhur bir yazardı. Ancak Dr. Smith, Middleton’ın 1607’de Shakespeare ile yaptığı işbirliğinin, kendini ispatlamış bir müzisyenin yükselmekte olan bir yıldızla çalışmasına benzetilebileceğini söylüyor.
Shakespeare oyunlarını kimin yazdığı sorusu devamlı bir spekülasyon ve komplo teorisi kaynağı olagelmiştir. Prof. Maguire, Shakespeare’in kendisine atfedilen oyunları yazdığı fikrine meydan okuyan ciddi bir akademik çalışma olmadığını ortaya koyuyor. Ancak yapılan bu son araştırmanın Elizabetyen ve Jakoben dönem tiyatrosunda oyun yazımının daha çok kolektif biçimde yapıldığına dair bir yaklaşım önerdiğini belirtiyor. Ve şöyle devam ediyor: O dönemde oyunlar hızlıca ve ticari amaçla yazılıyordu – ve çoğunlukla oyun üretmek için birlikte çalışan yazar ekipleri vardı. Bu takımlar içindeki yazarlar uzmanlık gerektiren rollere sahipti, örneğin ekiplerde özellikle olay örgüsünü kaleme almada iyi olan kişiler bulunuyordu.
Prof. Maguire, Shakespeare’e duyulan kültürel hürmetin – yani “Shakespeare Hayranlığı[3]”nın – Shakespeare’in eserlerini inziva halinde üreten yaratıcı bir dahi olduğu fikrini desteklemeye yardım ettiğini söylüyor. Shakespeare’in eserlerinin çoğu kendi yalnız çalışmasının ürünü olduğu halde, Yeter ki Sonu İyi Bitsin’de bir yazar daha olduğunu – öyle ki bazı yerlerde bir yazarın görevi diğerine devrettiğini belirtiyor. Oyunun kendisi bile hayatın karıştırma ve eşleştirme gibi yönlerine değiniyor:
“Hayatımızın örgüsü karışık bir yumak, iyi ve fena bir arada”
Ya da daha sonra şöyle diyor:
“Hayat her kalçaya uyan bir berber koltuğu gibidir”
[1] THOMAS MIDDLETON
- Londra’da doğmuş ve ölmüştür – 1580- 1627.
- Kendi döneminde komedi, trajedi ve tarih dallarında başarılı başyapıtlar yazan, Shakespeare dışındaki tek yazar olduğu öne sürülmektedir.
- the Revenger’s Tragedy, the Changeling, A Chaste Maid in Cheapside gibi eserleriyle tanınmaktadır
- Toplu eserleri 1840’a kadar yayınlanmamıştır.
Kaynak: Oxford Middleton Projesi
[2] Burada Middleton’un The Changeling isimli oyununa atıfta bulunuluyor. (Ç.N.)
[3] Sözcüğün İngilizce aslı: bardolatry (Ç.N.)
