Yaşam Kaya
Tiyatro Adam, sinema ve caz dünyasının ünlü isimlerinden Boris Vian’ın Generaller, Savaş ve Barbekü adlı oyunuyla yaz aylarında da tiyatro sahnelerini canlı tutuyor. İstanbul Şehir Tiyatroları’nda Yönetmen Engin Alkan’ın sahneye koyduğu gösteride, ekonomik olarak dara düşen Fransız başbakanı bir dünya savaşı çıkararak ülkesini eski zenginliğine kavuşturmak ister. Emrinde bulunan generallerin ise savaşmaya niyeti yoktur. Generalleri savaşa ikna etmek için bir barbekü partisi düzenlenir.
Oyunun kritiğine geçmeden önce Boris Vian ile ilgili kısa bilgiler geçmek lazım. Dünyaca tanınmış olan yazar, tanınmış üç romanını olan Günlerin Köpüğü (L’Ecume des jours), Mezarlarınıza Tüküreceğim (J’irai Cracher sur vos tombes) ve Pekin’de Sonbahar’ı (L’Automne a Pekin) 26 yaşında, Alfred Jarry’nin geliştirdiği patafizik felsefeye bağlı kalarak yazdı. Vian’ın dünyaya bakış açısını sert dili ile açıklayabiliriz. Çağdaşlarının aksine tamamen gerçekçi bakış açısıyla eserlerine eğilen Vian, kendi düşünsel algılarını yarattığı karakterlerin üzerine yıkmıştır. Romanlarında siyahi ırktan bir insanın ölümü başlayan konular yer alırken, yazdığı senaryo ve tiyatrolarında dünya liderlerinin pespaye düşüncelerini açık yüreklilikle okuyucusuna sunabilmiştir. Boris Vian, roman, tiyatro ve senaryo yazımlarının yanı sıra müzikle de fazlaca ilgilenmiştir. Fransız caz topluluğu Claude Abadie’ye girerek Claude Luter ile birlikte çalışmıştır. Jazz Hot, Jazz News gibi dergilerde modern cazın Fransa’da yer alması hususunda yazılar yazmıştır. Bertolt Brecht’in şiirlerinden uyarlamalar ve rock ile de ilgilenmiştir.
Vian’ın oyunundan kısaca bahsedersek;
Generaller, Savaş ve Barbekü’de Çinli, Amerikalı, Fransız ve Rus generaller; piskopos, başbakan ve canavar ötesi çıldırmış bir anne gösteriliyor. Gelişmiş ülkelerle savaşmak yerine, az gelişmiş ülkelere savaş açarak onları sömürge haline getirme fikrinin belirlendiği bu toplantı, kara mizah ögeleri içerisinde barındırıyor. Batı toplumlarıyla üçüncü sınıf dünya ülkelerinin savaşlarını içinde yaşadığımız zamanda da görüyoruz. Bu durum oyundaki anlatıyı güçlü kılmış. Kapitalist sistemin kanla beslenen yapısını oyundan yola çıkarak irdeleyebiliriz; 2011 yılında dünyanın yaşadığı kaosa bakarak daha net veriler elde edebiliriz. Önce Tunus ardından Mısır’da patlak veren ve daha sonra Libya ve Suriye’ye sıçrayan, batılı ülkelerin ifadesiyle, “özgürlük hareketleri” konuyla birebir bağlantılı. Stratejik konumu sömürüye açık ülkelerde yaşanılan isyanların ardından, yüksek hava kuvvetleriyle saldırılar düzenleyen NATO ve benzeri ülkelerin amacı, saldırılan ülkelerde kargaşa yaratıp ülkelerin yer altı ve yer üstü zenginliklerini sömürmek! Ki Irak, Afganistan, Libya örneği söylediklerimizi doğruluyor. Generaller, Savaş ve Barbekü oyununda Vian, ekonomik zorluktan çıkmak isteyen kapitalist Fransa’nın 3. sınıf ülkelerle nasıl savaşacağını ironik bir dille anlatmış.
Engin Alkan, konuyu işlerken yazarın anlattığı dünyayı çok güzel resmediyor. Sert alaylar, generallerin komik ve düşündürücü halleri, savaş çıkarmak için uydurulan söylemler seyirciyi günümüz dünyası ile bütünleştirmiş. Alkan, yine kendine yakışır bir reji ile sahnelerde boy gösteriyor.
Sonu kötü bitecek barbekü partisinde, dünya paylaşımları yapılırken oyuncuların ustalığı izleyecinin gözünden kaçmıyor. Aşkın Şenol, Umut Temizbaş, Ayça Koyuncuoğlu komedide sivrilen isimler. Özellikle Madame de la Petardiere ve General Korkillova’da Ayça Koyunoğlu sahneye adını yazmış. Kara mizah komedi ve savaşlara karşı ironik bakış açısıyla Generaller, Savaş ve Barbekü izlenmesi gereken güncel bir oyun. Boris Vian’ın muhteşem kalemi şunu bize bir kez daha öğretiyor; dünyadaki savaşların tek nedeni var, ekonomik krizler ve kapitalist paylaşımlar!
