Türkar Çoker
Shakespeare, Antoine, Craig, Artaud, Stanislavski, Piscator, Meyerhold, Brecht, Grotowski, Kantor ve diğerleri kendi devirlerinin öncü, deneyimci sanatçılarıydı.
Ama onlardan sonra gelenler onları kendi çağlarının deneyimci, öncü sanatçıları olarak görmeyebilirler. Doğaldır ki böyle bir yaklaşım, ‘öncü’lüğün ve ‘deneysel’liğin kendi var oldukları koşulların ve tarihin ürünleri oldukları gerçeğini yansıtması açısından doğrudur. Bu anlamda ‘öncülük’, ‘deneyimcilik’ göreceli bir tarihsel anlam taşır. Ama bu görecelik bir devrin öncüsü, deneyimcisi olmuş akımların, sanatçıların ve onların teknik ve yöntemlerinin günümüzdeki önemlerini, etkilerini azaltıp tamamen geçersiz kılmaz.
Sanatta deneyselliğin çok önemli bir işlevi de, “deneyimcilik” düşüncesinin ve ruhunun, seyircilere iletilip aktarılmasıyla, seyircinin içinde bir bilinç yöntemi, kendi toplumsal koşullarına da değişken, geçici, değiştirilmesi olası olarak bakabilmesini aşılıyabilmesidir.
“(..) deneyselliği, tiyatronun tanımlayıcı işlevi olarak belirlemeğe çalışmak.. (Bacon’un deneylerinin kendisi değildir önemli olan. Önemli olan deneyselliğin bilime kesin bir biçimde uygulanışıdır.) Sayısız, birbirine benzemeyen tiyatro biçimleri, hiç bir şekilde bir final biçime ulaşma girişimini yansıtmaz: Ya da dramaturjiye deneysellik getirmek sadece bir biçim sorunu değildir. Aslında, yansıtılan gerçekliğin eleştirisi, insanların artistik zevklerinin kaynağı olarak açımlandığında, seyirciler birer sosyal deneyimciye dönüştürülmelidirler..” (*)
Önemli olan geçmiş deneyimleri dikkatle inceleyip, öğrenmek ve onlardan süzülüp gelmiş birikimi kendi koşullarımız içinde yaratıcılığı, deneyselliği elden bırakmadan daha da geliştirip yararlı kılarak kullanabilmektir.
(*) Bertolt Brecht, ‘The Brecht-Bentley Correspondence’ in ’The Brecht Commentaries’ – Eric Bentley. (Çeviri: Türkar Çoker) #Experimentalism #Theatre #Tiyatro
