[Nurduran Duman’ın Cumhuriyet’te yayımlanan yazısını okurlarımızla paylaşıyoruz]
“Matmazel Julie”nin yorumu “Merhamet”, olmayan suçun kadının üstünden alındığı, olan suçun belirlenerek asıl suçlusunun işaret edildiği, çevrimiçi ortam için üretilmiş bir tiyatro film.
Duydukları her Hamlet gösterisine giderek, gitmeye gayret ederek bir tür koleksiyonculuk yapan seyircinin, şahsımın da aralarında pekâlâ sayılabileceği Hamlet koleksiyoncularının, yine şahsım gibi Matmazel Julie’nin de derlemini yapmaya meraklı olmaları büyük olasılık. August Strindberg’in doğacı trajedi ve/veya gerçekçi doğacı diye tanımlanan bu oyunu savunu, karşı geliş, sorunu ortaya koyuş, sorunun ta kendisi oluş, yorum, karar, öneri gibi neresinde dursanız taraftarlık zemini sunan dolu bir metin çünkü. Bu nedenle tiyatro sahnesinden başka beyazperde gibi alanlarda da pek çok metin kazıcısının ilgi alanına girmekte, yazıldığı tarih 1888’den bu güne.
Metin, sahne tasarımını Ilgın Sözmez’in yaptığı, Pervin Bağdat, Burcu Halacoğlu, Ferhat Polat’ın oynadığı en taze Matmazel Julie yorumu “Merhamet” de çevrimiçi ortam için üretilmiş bir tiyatro filmi. Geçen günlerde KOMA’nın çevrimiçi gösterilen yapımı için psikolojik gerilim de denebilir. Dişi-erkek ilişkisinin bitip tükenmez hesaplaşması; cinsellik, cinsel konum ile sevginin tanımlanışı ya da sevginin ispatı çabasıyla cinsellik üzerinden aşağılanmanın seyreltilmeye çalışılması; bireyin iç benliği ile dışarıdaki varlığı arasındaki çelişkinin soruşturulması; sosyoekonomik sınıf çatışması; olay-zaman ikilisinin etkileşimi gibi bir dolu meseleye günümüzden kararlı bir bakış. Kararlı çünkü yapım derin bir dramaturji kazısıyla metni başından sonuna kendi kararlarıyla sunmakta.
Özgün metindeki kırbaç, saç, Julie’nin köpeğinin adı Diana gibi, yazarın mitoloji, teoloji, edebiyat gibi alanlardaki anlam birimlerinden yararlandığı göstergelerin yerini bu yorumda başka sözcükler ifadeler alıyor. Günümüz şartlarına, çağdaş hayata, kazıcıların savundukları dünya görüşüne göre belirlenmiş şeyler bunlar. Bu taze yorumda Julie’nin annesinin konumlandırılışı ise kadın meselesinden çok, insan psikolojisine dayandırılmış. Sanırım en çok bu karara kafa yoruyor insan. Julie’ye, kadın meselesi açısından sevilmemesi güç bir yeni son veren bu tiyatro filmin kefelerinden birinin çok ağır kalmaması için böylesi daha iyi olmuş olabilir, diye bir sonuca varabiliyor sonra da.
Dişi-erkek arasında özgün metinde olmayan, zaman zaman sertleşen kimi diyalog huzursuz edici olsa da meydan okuyan bir gerçekçilik üstlenmekte. Hem günlük yaşam dilinde var olan, olabilecek bu rahatsız edici dil, Strindberg’in gerçekçi doğacılık üzerinden kadına ilişkin benimsediği sert tutumuna da bir meydan okuyuş. Gerçekçilik mi demiştiniz, işte buyrun gerçek. Yapım gerçekçilik elini, ayrıca muştu gibi bir sonla artırıp açıyor, gerçek suçu belirleyip suçluyu da göstererek. Bundan böyle olmayan bir suçu kadın yüklenmeyecek.
Öyle görünüyor ki dünya yaşamı yıllar içinde fiziksel, çevrimiçi (tartışmalı -tartışılası- metaverse dahil kim bilir daha hangi ortamlarda) deneyimlendikçe böyle metinlerin de izinin sürülmesi sürecek. Sanata evet.
***
“Merhamet”le birlikte “Where Is The Water?” ile “Bir Arp Masalı” oyunların yapımını üstelenen KOMA Sahnesi, “Bir Istakozu Öldürmenin En İnsancıl Yolu”, “Dansöz”, “Kedi Cenazesi”, “Bernarda”, “Çağrılmayan Yakup”, “Yok Olma Çağı”, “Uyandığımda Sesim Yoktu”, “Parçacıklar”, “Katia Makatow Masterclass”, “Çatıdaki Yarasa”, “Küçük Prens”, “Ölü Kadınlar Diyarı”, “Öyle Şeyler Yalnızca Filmlerde Olur” gibi dikkate değer, birbirinden ilginç oyunları da konuk etmekte.
KOMA’ya ülkü ve amaçlarını sorduğumuzda ise şu yanıtı aldık: “KOMA düşüncesi 2019 Aralık’ta harekete geçti. Tiyatro, video art, müzik, performans sanatı ve dans ağırlıklı bir hikâye aktarımı hareketi olan KOMA, hibrit yapıya sahip fikir alt ve üstyapısı, 50 sandalyeli stüdyo sahnesiyle 360 derecelik bir düşünce. Bütünüyle bağımsız, tamamen müdanasız ekonomisi ve siyaseti çerçevesinde anlatmaya değer bulduğumuz sayısız hikâyenin multidisipliner kurgularla seyirciye aktarılmasından sorumludur. Toplumun değişim ve dönüşüm sürecinde insan ilişkileri ve dönüşümlerin ana ekseni oluşturduğu KOMA repertuvarı sahne ve dijital ortam için çalışır. Seyircinin zihni ve kalbinde harekete dönüşmesi misyonuyla kurgulanan tüm işler ve her işin her birimi KOMA bünyesinde üretilir. KOMA kendi işini kendi yapan bir dramatik yapımlar hareketidir.”
