Öznur Oğraş Çolak’ın Cumhuriyet’teki söyleşisini okurlarımızla paylaşıyoruz.
Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın “Özel Tiyatroların Projelerine Yapılacak Yardımlara İlişkin Yönetmelik” yayımlandı. Desteklerin 2020 yılı ile sınırlı olduğu vurgulanırken profesyonel tiyatrolar için yıllık destek miktarı 80 bin TL’den 150 bin TL’ye çıkarıldı.
Buna göre de yardımlara 1 temmuz ile 31 Temmuz arasında başvurulacak. Bakanlık özel tiyatroların pandemi ilanının yapıldığı 11 Mart 2020 tarihine kadar yapılan gösterilerinin video kaydıyla desteklenmesi şartını koştu. Tüm bu süreci özel tiyatroları temsil eden Tiyatro Kooperatif’i Başkanı Iraz Yöntem ile konuştuk.
KIRILGAN VE HASSAS
– Sizin sorumlu olduğunuz 37 özel tiyatro bu süreçte nasıl etkilendi ve Tiyatro Kooperatifi bu süreçte neler yapıyor, yapacak? Nasıl önlemler alındı?
Bütün Türkiye’de özel tiyatrolar bu süreçten nasıl etkilendiyse, Tiyatro Kooperatifi ortağı olan tiyatrolar da aynı şekilde etkilendi maalesef. Bizim yapılarımız son derece kırılgan ve hassas yapılar; bir doğal afette ya da toplumsal olaylarda bile ilk etkilenen alan biz oluyoruz.
Tüm bunlar göz önüne alındığında bu pandemi süreci ülkemizde henüz başladığında birçok tiyatro zaten kendi inisiyatifleriyle sahnelerini kapatmaya başlamıştı. Sahnesi olan tiyatrolar için süreç çok daha ağır koşullarda devam ediyor ne yazık ki çünkü onlar hâlâ kiralarını, elektrik vb. faturalarını ödemek zorundalar.
Çalışanların durumu ise sahneli ya da sahnesiz tüm tiyatrolarda aynı durumda; herkesin hayatı durmak zorunda kaldı. Mesleğimizin ve alanımızın mevcut mevzuat gereği “ticari” statüsü nedeniyle zaten üzerimizde korkunç bir vergi yükü var. Birçok tiyatro, öncesinde bu konuda yapılandırmalara gitmişti.
Şimdi vergi ve prim ödemeleri ertelendi, evet ama yarın o ödemelerin yapılacağı gün geldiğinde hangi parayla ödeme yapılacak? Ödeme yapılabilecek mi? Çok zor! Genel olarak açıklanan desteklerden faydalanabilen tiyatrolar ve çalışanlar var tabii ama ne yazık ki bunlar yeterli değil.
– Mart ayında Kültür ve Turizm Bakanlığı ile bir toplantı yapmıştınız…
Evet, biz Türkiye’de ilk vakanın görülmesinin 3. gününde Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın davetiyle Oyuncular Sendikası’yla bir toplantı gerçekleştirdik.
Bu toplantıda gelmekte olan sürecin ne kadar sert olduğunun farkında olduğumuzu ve ivedilikle önlem alınması gerektiğinin altını çizdik. 20 Mart 2020’de Kültür ve Turizm Bakan Yardımcısı Özgül Özkan Yavuz ile başka katılımcıların da olduğu bir toplantı daha gerçekleştirdik.
Bu toplantıda kendilerine bir destek paketi önerisi sunduk. Bu öneri paketi, Türkiye’nin her yerinden 200’den fazla tiyatroyla kurduğumuz iletişimin sonucunda ortak akılla hazırlanmış bir öneri paketidir (www.tiyatrokooperatifi.org adresinden ulaşabilirsiniz).
– Bugün bakanlık bir açıklama yaptı ve özel tiyatrolara verilen ödeneğin artırıldığı belirtildi. Bu ödenek bu süreci atlatmak için yeterli mi?
Bu ödeneğin artırılması bizim taleplerimizin arasındaydı. Hatta oranların artırılması talebimiz de vardı. Yayımlanan yönetmelik değişikliğinde hem ödeneğin artırıldığını hem de oranların yüzde 50’den yüzde 70’e çıkarıldığını öğrendik (bizim önerimiz oranların yüzde 80-90 bandına çekilmesi yönündeydi).
Başvuruların öne çekilmesi ve ödemelerin erkene alınması da isteklerimiz arasındaydı. 2019-2020 sezonunda bu destekten yararlanan tiyatrolar için oyun şartı kaldırılsın talebimiz de gerçekleşti. Bu adımları olumlu karşılıyoruz tabii ama tek başına yeterli olmayacağını da ısrarla tekrar ediyoruz. Zaten proje bazlı desteklerdir bunlar ve normal şartlar altında da sürdürülebilirlik katkısı sunamamaktadır.
– Sizin sorumlu olduğunuz tiyatroları kapsayacak mı?
Aramızda halihazırda geçmişte de bakanlığın desteğinden yararlanan tiyatrolar var. Başvurup yararlanamayanlar olduğu gibi kendi tercihleriyle hiç başvuruda bulunmayanlar da var. Bunu süreç gösterecek galiba.
Biz Türkiye’deki tek bir tiyatronun bile bu süreç içinde yitip gitmemesi için çok daha geniş kapsamlı bir desteğe ihtiyaç olduğu görüşündeyiz; bütün tiyatroların ayakta kalabilmesi için önerilerimizi ve taleplerimizi dile getirmekten ve iletmekten asla vazgeçmeyeceğiz.
– Bu ödenek oyun için mi, tiyatro için mi verilecek?
Her yıl bakanlık tarafından verilen ödenekler proje bazlıdır. Her tiyatro bir oyun ile başvurur. Biz bu yönetmeliğe dair önerilerimizde bu desteğin de çeşitlendirilmesi gerektiğini ilettik. Özellikle sahnesi olan tiyatrolar için mekân bazlı desteklerin de olması gerektiğini düşünüyoruz. Yani hem projeler desteklenmeli hem de tiyatrolar. Bu destekleri ne kadar çok çeşitlendirirseniz o kadar çok tiyatro sanatsal faaliyetini sürdürebilir ve sanat üretimleri de çeşitlenir.
‘DEVLET DESTEKLİ KREDİ PAKETİ ÖNERİMIZİ YİNELİYORUZ’
– Sizce bakanlık nasıl bir karar almalıydı ki özel tiyatrolar ayakta kalabilsin..
Tiyatroların üzerindeki vergi yükü kaldırılmalıdır. Bu dönemde tabii ki acil nakit ihtiyacının karşılanması gerekiyor. Türkiye’deki mevzuat hibe vermeye elverişli olmadığından geniş bir devlet destekli kredi paketi önerisinde bulunduk, bu talebimizi yineliyoruz. Bu kredi derhal açıklanmalı ve başvuru koşulları sadeleştirilmeli, faiz oranları minimum düzeyde tutulmalı, borç sorgusu yapılmamalı ve teminat gösterme mecburiyeti konmamalıdır. Sonraki süreç için vergi ve prim borçlarının ve ertelenen ödemelerin uygun şekilde yapılandırılması gerekiyor (öneri paketimizin tüm detayları için internet sitemizden faydalanabilirsiniz).
