Mimesis-Haber 15. Uluslararası Ankara Tiyatro Festivali, 5 Aralık Pazar günü, DT Akün Sahnesi’nde İran’dan ROLE adlı topluluğu ağırladı. Grup William Shakespeare’in Othello’sundan uyarladığı Where is My Handkerchief Desdemona? adlı oyununu, Desdemona’nın mendilinin kaybı ve bunun sonuçlarını merkeze alarak, kırmızı iplere bağlı pekçok maskenin asılı olduğu bir dekor içinde, fiziksel tiyatro ve dans aracılığı ile sergiledi. Yaklaşık 150 kişinin izlediği gösteri ardından oyunun yönetmeni Berkeh Foroutan ile kısa bir söyleşi yapma fırsatı bulduk.
“Where is my Handkerchief Desdemona?” nasıl bir adaptasyon?
Othello’nun ana öyküsüne sadık kaldık. Ama bizim için önemli olan, o ana kadar Othello’yu hiç okumamış, yahut öyküsünü duymamış bir izleyicinin de öyküdeki ilginç noktaları takip edebilmesiydi. Oyunun orijinalindeki olay dizisini tamamlamaktan ziyade, oyundaki anlamı ve temel duyguları işlemek istedik. Şüphe, kıskançlık, dehşet gibi duyguları belli sembollerle vermeye çalıştık. Othello’da belirli bir olay dizisi var, ama biz Othello’nun duygusal olarak nereye kadar geldiğini ve ne noktadan sonra cinayeti işlediğini vurguladık. Shakespeare’in yazdığı Othello’da mendil küçük bir öğe, ama bu oyunda biz mendili önemli bir karakter haline getirdik. Ayrıca oyunun orijinalindeki Othello bir siyah, bizim tabirimizle bir necipzade değil, değerli bir aileden gelmiyor. Bu nedenle biz de Othello’yu bir bahçıvan olarak yorumladık; yani o da emanetten anlayan biri ama sınıfı daha düşük. Othello bir yerden sonra eşrafa girer ve bir cengaver gibi olur. İşleri, yani bahçevanlığı, oldukça cahil olan hizmetçisine (İago) devreder. Othello’nun iyi niyetli ya da asil olması onun yükselmesini sağladı, ama hizmetçisi o kadar kısakanç ve kötü karakterliydi ki, olduğu yerde kaldı. Burada şöyle bir çatışma var; iyilikler kazanır, kötülükler kaybeder.
Ama Shekspeare Othello’nun içindeki kötülüğü de açığa çıkarıyor…
Elbette, mendille açığa çıkarılan “kıskançlık” oluyor. Desdemona’yı öldürmesi bunun göstergesi. Shakespeare’in karakterleri normal insanlar; içlerinde kötülük de var iyilik de.
Nasıl adlandırıyorsunuz kullandığınız formu?
Sözsüz müzikli dans gösterisi olarak adlandırıyoruz. Performans Art her sanat dalından yararlanan bir sanat dalı. Bazen bazı gruplar dans kullandıkları performans gösterilerinde, öyküyü boşverebiliyorlar; yani örneğin Hamlet’i hiç okumadıysanız, o gösteriden çıktığınızda Hamlet’in öyküsünü de hiç anlamamış olabiliyorsunuz. Bu oyunda ise biz seyircinin hikayenin çekirdeğini algılamasını sağlamak istedik. Biz uzun bir öyküyü sadeleştirerek kısaltmak istedik, bu nedenle bu formu kullandık.
İranlı bir kadın yönetmen olarak İran’daki teatral ortamı nasıl değerlendiriyorsunuz?
Kesinlikle çaba isteyen bir iş İran’da tiyatro; ama bildiğim kadarıyla dünyanın her ülkesinde bu böyle. İstemek çok önemli. İran’da tiyatro yapmak başka pekçok yere göre daha zor olabilir, ama ne istediğinizi iyi saptadığınızda ve sabır gösterdiğinizde kesinlikle sonuç alıyorsunuz. Kadın ya da erkek olmak çok bir şeyi fark ettirmiyor; önemli olan o yolda verdiğiniz çaba. Ben başkalarının yaptığı işlerin peşinden gitmek istemiyorum; kendi formumu ve sistemimi yaratmak istiyorum.
Aysel Yıldırım / MİMESİS
