Sanat Meclisi’nin hazırladığı “Sanatta Hak İhlalleri” raporunu okurlarımızla paylaşıyoruz.
Mart ayında ülke toptan karıştı. Sanat da gelişmelerden payını aldı. İşte Mart 2025’de sanat alanının başına gelenler:
- Yargıtay’ın bozmasına rağmen 8 ay daha fazla cezaevinde yatırılan genç sanatçı Dilan Cudi Saruhan’a, tahliye kararıyla birlikte “yurt dışına çıkış yasağı” konuldu. Yasak kaldırılmazsa, Fransa’daki sergiye katılamayacak. Marsilya Belediyesi tarafından yollanan davetiyede, “18 Mart – 8 Nisan 2025 tarihleri arasında sizi Marsilya şehrinde ağırlamaktan mutluluk duyacağım. Eserlerinizi şehrimizde sergilemeniz, Marsilya’nın kültürel zenginliğini ve kozmopolit karakterini ortaya koyacak ve belediyemizin sunduğu kültürel olanakları genişletecektir. Bu davet aynı zamanda Akdeniz’in dört bir yanından gelen diğer sanatçılarla fikir alışverişine de teşvik edecektir. Ayrıca eserlerinizi öne çıkarmak aynı zamanda kadınların farklı sanatsal ifade biçimleriyle teşvik edilmesi anlamına geliyor” ifadeleri var. Saruhan, 2017’de “Devletin birliğini bozmak” gerekçesiyle tutuklanmış ve 7 yıl cezaevinde kalmıştı. Yargılama sonunda, “devletin birliğini bozmak” suçlaması düşürülmüş ancak örgüt üyeliğinde 9 yıl ceza verilmiş fakat Yargıtay bu kararı da bozmuştu. Saruhan tahliye olduktan sonra “zaten alacaklı” olduğunu da belirterek, defalarca yurt dışına çıkış yasağının kaldırılmasını istedi. Ancak mahkeme, gerekçesiz biçimde talebi reddetti. Dilan Saruhan’ın cezaevinde ürettiği eserlerine “biriktirmek yasak” denilerek düzenli olarak el konuluyordu. Kumaşlara, gömleklere resimlerini işleyerek sanatını üretmeye devam etti. Ziyaretçilerine vererek yaşamalarını sağladı.
- İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından yürütülen soruşturma kapsamında Kürt yazarlar Mevlüt Aykoç, Sami Tan ve Ronayi Önen’in 2010 yılında çıkan bandrollü Kürtçe eğitim kitabı Hinker gerekçesi ile gözaltına alındı. Kürt Enstitüsü tarafından 2010, 2011 ve 2012 yıllarında yayına hazırlanan Hinker’in üçüncü seviyesinin hazırlanma amacı soruldu. Sami Tan, Hinker’in özel Kürtçe dil kurslarından kullanılması amacıyla hazırlandığını belirti. Ayrıca Hinker’de yer alan görsellerdeki kişilerin kimler olduğu, kitapta yer alan yerler hakkında da bilgi istendi. 2010 yılından bu yana bandrollü bir şekilde kitap evleri ve internette satışta olan Hinker’in basılmasına dair yasal izinler ve ayrıca PKK’nin Kürtçe bilmeyen üyelerine Hinker aracılığıyla Kürtçe öğrettiği, bu konuda Sami Tan’ın ne bildiği sorulan sorular arasında yer aldı.
- Yönetmen Kazım Öz’ün, Dersim Katliamı’nı yaşayan babaannesi Zarife’nin kendisine söylediği şarkının peşinden giden Jan’ın hikâyesini anlattığı “Zer” filmi nedeniyle “örgüt propagandası yapmak” iddiasıyla yargılandığı davanın dördüncü duruşması görüldü. İddia makamı, “propagandanın film aracılığıyla YouTube’da yapıldığı, eleştiri amacıyla yapılan düşünce açıklaması sınırlarını aştığı, dolayısıyla sanığın örgüt mensuplarının cebir, şiddet ve tehdit içeren yöntemlerini meşru gösterme veya övme ya da bu yöntemlere başvurmayı teşvik edecek eylemi” nedeniyle Öz’ün “örgüt propagandası yapmak” suçundan cezalandırılmasını talep etti. Avukat Kürşat Bafra, “110 dakikalık filmde üç tane duvar yazısı suça isnat yapılmış. Bu duvar yazıları müvekkil tarafından yazılmadı. Duvardaki yazılamalar film çekiminden aylar önce yapılmıştır” dedi. Bir sonraki duruşmayı 10 Nisan’a erteledi.
- İstanbul Üniversitesi Devlet Konservatuvarı’nda ek ders veren 50 öğretim elemanının işine son verildi. Öğretim elemanları, sözleşmeli veya ek ders ücreti alarak ders veren emekli veya devlet kurumlarında çalışan kadrosuz personellerden oluşuyor. 2011’de de benzer bir yöntemle Yıldız Teknik Üniversitesi Sahne Sanatları Bölümü’nün kapatılmıştı. İstanbul Üniversitesi yönetimi ise, bu durumun kadro dışı eğitimcilerle ilgili olağan bir süreç olduğunu söyledi.
- İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından sosyal medyada yayınladığı videosunda ve paylaşımında kullandığı ifadeler gerekçe gösterilerek re’sen soruşturma başlatılarak gözaltına alınan ve adliyeye sevk edilen yönetmen İlker Canikligil tutuklandı İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından sosyal medyada yayınladığı videosunda ve paylaşımında kullandığı, “Dostlarım, bu adamlara boş yere laf anlatmaya çalışmayın. Siyasal İslam yok sayılmalı ve peyderpey yok edilmeli. Ciddiye alınacak bir tarafı yoktur” şeklindeki ifadeler gerekçe gösterilerek, ‘halkı kin ve düşmanlığa alenen tahrik etme’ suçlarından tutuklanarak cezaevine gönderildi.
- Tamer Karadağlı’nın genel müdür olduğu Devlet Tiyatroları’nın oyunlarına yüzde 71 ila yüzde 371 oranında zam yapıldı. KESK’e bağlı Kültür Sanat ve Turizm Emekçileri Sendikası (Kültür Sanat-Sen) konuyla ilgili açıklama yaptı: “Bu fahiş fiyat artışının derhal geri çekilmesi gerekmektedir. Asgari ücrete yıllık yüzde 30, kamu emekçilerine altı aylık yüzde 11.54 zam uygulayan AKP hükümeti Devlet Tiyatrosu biletlerine yüzde 371 oranında zam yapmaktadır. Asgari ücret için uygulanan tarife oyun biletleri için uygulanmış olsaydı, bilet fiyatları yüzde 24 zamlanacaktı. TÜİK’ in gerçeği yansıtmayan sahte enflasyon artış oranları sadece işçi ve kamu emekçilerinin maaş artışlarında dikkate alınıyor. Kültür Sanat-Sen olarak tüm kamu (halk) hizmetlerinin bütün halk kesimlerine eşit ve ücretsiz olarak sunulması konusundaki mücadelemiz devam edecektir.”
- Sosyal medyada yaptığı tüketim boykotu çağrısıyla gündem olan Aybüke Pusat, TRT Genel Müdürü Zahid Sobacı’nın açıklamasıyla diziden ayrıldı. Dizide “Neslihan”karakterine hayat veren oyuncu Aybüke Pusat, sosyal medya üzerinden yaptığı boykot çağrısının ardından projeden çıkarıldı. Ayrılığın nedeni, TRT Genel Müdürü Dr. Zahid Sobacı tarafından kamuoyuyla paylaşıldı. Aybüke Pusat’ın boykot çağrısı sebebiyle TRT’deki Teşkilat dizisinden çıkarılmasının ardından boykota destek olan oyuncular hakkındaki gelişmeler devam ediyor. Aybüke Pusat’ın ardından Furkan Andıç ve Boran Kuzum da projelerinden çıkarıldı, Rojda Demirer ve Alican Yücesoy’un da X hesapları kapatıldı. Bu gelişmeler sonrasında bir de gözaltı yaşandı. Son olarak Şakir Paşa Ailesi dizisinde rol alan oyuncu Cem Yiğit Üzümoğlu, boykota destek vermesi ve boykot paylaşımı sebebiyle gözaltına alındı. Oyuncular Sendikasının ve kamuoyunun tepkisinin ardından serbest bırakıldı.
- İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu’nun tutuklanmasının ardından protestolar sürerken İzmir Valiliği hiçbir gerekçe göstermeden, İzmir Emek ve Demokrasi Güçleri tarafından Gündoğdu Meydanı’nda Can Gox ve Redd’in katılacağı konseri hiçbir gerekçe göstermeden konseri engellediği öğrenildi.
Ülkede 2016’dan bu yana hiç kimsenin açık bir tahlil yapamadığı olaylar peş peşe oluyor. Konserden tiyatroya filme sanatın her dalında yasaklamalar, sanat ve politika insanlarına tutuklamalar, darbe ve politik cinayetler. En son İstanbul Kentinin Belediye Başkanı da hapse tıkılınca kalabalıklar sokaklara dökülüverdi. Bu kargaşanın ortasında bizde sanatın başına gelenleri haykırıyoruz. Ülkede birçok kesim şairin dediği gibi “bıçak kemikte” diyor. Sanat alanında da bıçak kemiktedir.
