[Vecdi Sayar’ın Birgün’de yayımlanan yazısını okurlarımızla paylaşıyoruz.]
Cumhuriyet’in ilk yıllarında büyük atılımlara sahne olan ülkemizin sanat ortamı günümüzde olması gereken boyutlarda değil. Sadece birkaç büyükşehirde tiyatro ve sinema alanındaki etkinlikler oluyor. Bunlardan biri de İzmir’de TAKSAV’ın tiyatro festivali.
Acı bir gerçekten söz ederek başlamak istiyorum. Bugün ülkemizin pek çok kentinde sanatın, özellikle tiyatronun esamisi okunmuyor. 10 kentimizdeki Devlet Tiyatroları sahnelerini ve aynı yasanın olanaklarından yararlanan İstanbul, Eskişehir, İzmit, Bakırköy, Antalya Şehir Tiyatrolarını ve siyasal iktidarca onaylanmadığı için sanatçı kadrolarına sahip olmasa da kısa sürede kente yakışan profesyonel bir tiyatro oluşumunu gerçekleştiren İzmir Şehir Tiyatrolarını saymazsanız diğer kentlerimizdeki belediye tiyatrolarını profesyonel topluluklar olarak kabul etmek mümkün değil. Tabi bir de özel tiyatrolar var. Bir kısmı kapanırken, diğerleri varoluş mücadelesini sürdürüyor. Samsun ve Ordu’dakileri yakından tanıyorum. Popülizme teslim olmamak, İyi tiyatro yapmak için direniyorlar. Ama pek çok kentimizdeki toplulukların seyirciye tiyatro sanatı adına olumlu katkıları olduğunu söyleyemem. Kimi formasyon, kimi bütçe yetersizliklerinden ötürü…
Bu olumsuz tablonun nedenleri arasında, Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın verdiği desteklerin yeterli olmaması, mesleği tiyatroculuk olmayan bazı kişilerin kurduğu şirketlerin bu desteklerden yararlandırılması, yerel yöneticilerin tiyatro sanatına sahici bir ilgi duymaması, pek çok üniversitemizde tiyatro bölümleri açılmasına karşın, bu bölümlerdeki akademik kadronun yeterli olmaması sayılabilir. Tabi, bir de ülkedeki genel kültür düzeyindeki gerilemeden söz etmek gerek. Eğitim tedrisatından medyada sanata ayrılan yere, popüler kültürün önlenemez yükselişine pek çok nedeni var bu gerilemenin.
FESTİVALLERİN ÖNEMİ
Tiyatro sanatının yaygınlaşmasında festivallerin ve ödüllerin katkısı inkar edilemez. Ödüllere Haziran ayındaki iki yazımda değinmiştim. Bugün de festivallerden söz edelim… İstanbullu tiyatro tutkunları çok şanslı, çünkü Türkiye’nin en önemli tiyatro festivalinin yapıldığı kentte yaşıyorlar. İKSV’nin gerçekleştirdiği İstanbul Uluslararası Tiyatro Festivali bu yıl 28. yaşını kutladı. Festivalde tiyatro dünyasının önde gelen topluluklarını izleme olanağını buluyor İstanbul seyircisi. Keşke, kamu kurumları festivale ciddi bir destek sağlasa da (şimdilik özel sektör desteği ile varlığını sürdürebiliyor) biletler bu kadar pahalı olmasa… Gene de, izlediğim oyunlarda gençlerin ve sanatçıların sayısının epeyce fazla olduğunu görmek sevindirici. Türkiye’de pek çok tiyatro festivali var, ama uluslararası niteliği ile öne çıkanlar azınlıkta. Bu bağlamda, Devlet Tiyatroları ile Sabancı Vakfı’nın ortaklaşa gerçekleştirdiği Adana Tiyatro Festivali’ni anabilirdim. Ama pandemiden bu yana ses seda çıkmıyor Adana’dan. Aynı durum Devlet Tiyatroları’nın farklı illerde düzenlediği tematik festivaller için de geçerli; ya da bizim haberimiz olmuyor bu kentlerdeki etkinliklerden. Günümüzde tiyatro alanındaki etkinliklerin büyük kısmı İstanbul, İzmir, Eskişehir ve Ankara’da gerçekleşiyor.
Bir zamanlar Hüseyin Katırcıoğlu öncülüğünde Asos’ta düzenlenen Gösteri Sanatları Festivali, Tamer Levent öncülüğünde TOBAV’ın çeşitli illerimizde düzenlediği ‘Çocuk ve Gençlik Tiyatroları’ ve ‘Amatör Tiyatrolar’ festivalleri artık yapılmıyor. Ama Bursa Büyükşehir Belediyesi- ASİTEJ işbirliği ile düzenlenen Uluslararası Bursa Çocuk ve Gençlik Tiyatroları Festivali 27 yaşında. Eskişehir Büyükşehir Belediyesi Şehir Tiyatroları’nın düzenlediği ‘Uluslararası Çocuk ve Gençlik Tiyatroları Festivali’ 15. kez Eskişehirlilerle buluştu. ODTÜ Tiyatro Kulübünün düzenlediği ‘Tiyatro Şenliği’ de tüm engellemelere karşın varlığını sürdürüyor. Toplumsal Araştırmalar Kültür ve Sanat için Vakıf (TAKSAV)’ın düzenlediği Uluslararası Ankara Tiyatro Festivali Ankara ve Çankaya Belediyeleri’nin desteği ile sürüyor. Bu yıl festivalin 27.si düzenlendi. ‘Tek Kişilik Oyunlar Festivali’ ve ‘Kadın Oyunları Festivali’ de Ankara’nın özgün festivalleri arasında. Etimesgut’un çiçeği burnunda başkanı Erdal Beşikçioğlu’nun düzenlediği ‘Uluslararası Kent Tiyatro Festivali’ tüm yerel yönetimlerimize örnek olması gereken bir girişim. Beşikçioğlu ben zaten tiyatrocuyum demedi, festivali deneyimli tiyatrocular Övül ve Mustafa Avkıran’a emanet etti. Sonuçta, özgün ve başarılı bir festival ortaya çıktı.
TİYATRONUN DOĞDUĞU TOPRAKLARDA
Tiyatro sanatının doğduğu topraklara yani Ege’ye uzandığımızda tablo daha sevindirici. Eren Arıkan öncülüğünde T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, İZBB, Bergama Belediyesi, BERKSAV, BERTO, Ne Yerde Ne Gökte Derneği destekleriyle BERaBER ve 3dots tarafından düzenlenen Uluslararası Bergama Tiyatro Festivali’nin 3.sü, Ege Tiyatrolar Birliği’nin düzenlediği ‘Ege Tiyatrolar Buluşması’nın 13.sü (İzmir’de), Orçun Masatçı öncülüğünde her yıl İzmir’in farklı bir ilçesinde gerçekleşen ‘Türkiye Tiyatro Buluşması’nın 17.si (Efes Selçuk’da) gerçekleşti. Belediyelerimizin düzenlediği tiyatro festivalleri arasında, İzmir Büyükşehir’in 42 yıldır düzenlediği tiyatro festivali öne çıkıyor. Festival son iki yıldır Hülya-Özdemir Nutku Uluslararası İzmir Tiyatro Festivali adıyla gerçekleşiyor. Büyükşehir’in kentteki özel tiyatroları desteklemek amacıyla başlattığı ‘İzmir Tiyatroları Buluşması’nın 4.sü Ekim ayında gerçekleşti. Önceki yıl, Yücel Erten’in öncülüğünde İzmir Büyükşehir Belediyesi Şehir Tiyatroları’nın başlattığı ‘Şehir Tiyatroları Buluşması’ bu yıl Mersin Belediyesince gerçekleştirildi. Tiyatrolar arası bir diyalog ortamının oluşmasına katkı sağlayan bu festivalin sürekli olmasını dileyelim.
İzmir’de gerçekleşen bir başka önemli festival de TAKSAV’ın 12.sini düzenlediği ‘Uluslararası İzmir Tiyatro Festivali’. 29 Kasım’da başlayan festival 9 Aralık’a dek sürecek. Programda, Tiyatro Peron, Tiyatro Terminal, Bornova Belediyesi Şehir Tiyatrosu gibi İzmir’in önde gelen tiyatro topluluklarının yanı sıra, İran, Yunanistan ve Avusturya’dan gelen tiyatrolar yer alıyor. Bitirirken, İzmirli tiyatroseverlere bir oyun önereyim: Tiyatro Öteki Hayatlar’ın “Hamdi Beyin Zevceleri” yarın akşam Çeşme Çakabey Kültür Merkezi’nde. İstanbul’un tiyatro sahnesinde öne çıkan toplulukları ve oyunları da haftaya bırakalım…
