Türkiye’de Playworker Hareketi

Nedim Buğral

Yazının ilk bölümü Oyun Hareketi Derneği Oyun Savunucusu ve Uzmanı Gizem Şahin tarafından kaleme alınmıştır.

Esnek Oyun Alanları ve Bileşenleri

Esnek oyun alanları bebeklikten başlayarak her yaştan bireyin aynı anda oynayabileceği, çocukların yetişkin müdahalesi olmadan oyun kurmasına olanak sağlayan alanlardır. Farklı yaş gruplarının ve farklı sosyo-ekonomik alanlardan gelen grupların birlikte oynamasına ve kolektif yaratıcılığa alan açar. Kamusal alanda, çocukların çocukluk yapabileceği güvenli alanlar sunar.

Oyun nesneleri, gündelik hayattan ve doğadan edinilen, çoğunlukla geri kazanılmış ve farklı oyun türlerine imkan tanıyan “esnek” nesnelerdir. Standart oyuncaklardan farklı olarak, oyun boyunca farklı işlevler kazanabilir, tekrar tekrar farklı oyunlarda kullanılabilir. Bu anlamda, farklı mekanlara adapte edilebilir, sürdürülebilir ve erişilebilir bir oyun imkanı sağlarlar.

Oyun kurucu (playworker), oyun hakkı eğitimlerini tamamlamış, oyun savunuculuğu yapan ve oyun alanının oyuna elverişliliğinden sorumlu çalışanlardır. Çocuğun gözetimli şekilde risk almasını, bilişsel ve sosyal becerilerini güvenli bir ortamda geliştirmesini destekler. Esnek oyun alanları, esnek oyun nesnelerinin oyun alanına kazandırılması ve oyun kurucuların oyun dostu yaklaşımı sayesinde çocuklara eşitlikçi, özgür, erişilebilir ve çocuk dostu oyun imkanları sağlar.

Oyun Hareketi Derneği Olarak Neden ve Nasıl Harekete Geçiyoruz?

Esnek oyun alanları, dünyada Amerika, Birleşik Krallık, Fransa, Japonya gibi pek çok ülkede yaygın olarak görülmektedir. Ancak ülkemizde esnek oyun alanı örnekleri ve oyun kurucu sayısı oldukça sınırlıdır. Çocuk alanında çalışanlara yönelik oyun kurucu eğitimleri daha emekleme aşamasındadır. Derneğimizin de çeşitli projelerde iş birliği içinde olduğu İBB Oyun İstanbul Birimi İstanbul ilinde pop-up oyunlara alan tanısa da yeterli olmamaktadır. Daha fazla çocuğa ulaşmak için; esnek oyun alanları ve bu alanlarda çalışan oyun kurucuları her şehirde çoğalmalı, çocuklarla çalışanlara yönelik oyun kurucu eğitimleri standardize edilmeli ve yaygınlaştırılmalıdır.

Bu harekette amacımız; esnek oyun alanlarının kent meydanları, mahalleler, afet bölgeleri, okullar gibi oyun imkanı düşük kamusal alanlarda uygulanabilir modellerini geliştirmek, yaygınlaşmasını sağlamak ve tüm çocukların oyuna erişimi konusunda hak savunuculuğu yapmaktır. Bu amaçla aşağıdaki alanlarda dernek olarak harekete geçiyoruz:

• Esnek oyun alanları kurmak,
• İnsan sermayesini, yerel yetenekleri ve yaratıcılığı harekete geçirmek,
• Oyun dostu okullar oluşturmak ve oyun dostu öğretmenler eğitmek,
• Oyun kurucu eğitimlerini düzenlemek, yaygınlaştırmak ve sertifikasyon sağlamak
• Yerel otoriteleri ve politika yapıcıları kamusal alanda oyun hakkı için harekete geçirmek.

Nerelerde Oynadık?

Oyun Hareketi Derneği bugüne kadar İstanbul’da farklı mahallelerde İBB işbirliği ile iki ayrı projede kadrolu veya gönüllü oyun kurucuları ile çalışmıştır. Bursa’da Sokak Oyunları Şenliği ve çeşitli festivaller kapsamında Bursa Müze Müdürlüğü organizasyonu ile esnek oyun alanları kurmuştur. Derneğimiz halen deprem bölgesinde gezici ve sabit esnek oyun alanları ile çalışmalarına devam etmekte ve farklı STK’larla işbirliği içinde gönüllülere oyun kurucu deneyimlerini paylaşmaktadır.

***  

Yazının bundan sonraki bölümü Oyun Hareketi Derneği Başkanı Nedim Buğral tarafından kaleme alınmıştır.

Derneğimizin Esnek Oyun Tarihi

Playworker Kavramı ile tanıştığımız 2014 yılını kendimize başlangıç noktası sayabiliriz.

2014 yılında Aktif Yaşam Derneği’nin öncülüğünde Türkiye’de gerçekleşen İPA “Dünya Oyun Derneği”nin düzenlediği kongrede pek çok oyun çalışanı gibi bizler de Playworker (Oyun Sağlayıcı) kavramı ile ilk defa tanıştık. Bu kongredeki tanıklıklarımızın da etkisiyle derneğimiz Unicef Madde 31. “Kamusal alanda oyuna eşit erişim hakkı” temel ilkesini kendine amaç belirleyerek kuruldu. Bildiğimiz kadarıyla serbest-esnek oyuna doğrudan odaklanmış tek derneğiz ve hızla bu alanda başka örgütlerin de alanda çalışmasını temenni ediyoruz.

2024 yılında Pop-Up Adventure Play ve Superpool ortaklığıyla Türkiye’de Playworker çalışmaları için mihenk olacak Oyun Kuruculuk Kampı [Playwork Campference] sayesinde hem bireysel hem de örgütsel olarak Türkiye’ye yayılan bir oyun sağlayıcı ağının gelişmesine olan inancımız da çok yüksek.

2014 yılından bu yana on yıl içinde bu alanda çalışan sosyal işletmeler, kurumlar kimler ve neler yapıyor?   

Superpool, İBB Oyun İstanbul bünyesinde halen devam eden Hayalgücü Oyun Parkı HOP’ların kurucu aktörü. Hem İPA (İstanbul Planlama Ajansı) hem de İBB Park, Bahçeler ve Yeşil Alanlar Daire Başkanlığı bünyesinde Oyun İstanbul içindeki HOP çalışmalarının başlaması ve gelişmesinde Superpool’un rolü büyük. Ayrıca Superpool, Pop-up Adventure Play’ın mayıs ayında İstanbul’da düzenleyeceği Playworker Campference’ın (kayıt linkini aşağıda bulabilirsiniz) da destekçisi olarak Türkiye’de oyun kurucu rolünü başarıyla sürdürüyor.

Campference için aşağıdaki linki inceleyebilirsiniz:

İBB ve İstanbul Planlama Ajansı iş birliği ile İBB Park, Bahçeler ve Yeşil Alanlar Daire Başkanlığı – Oyun ve Kamusal Sanat Şefliği bünyesinde “OYUN İSTANBUL” markalaşması ile esnek oyun alanı çalışmalarında ciddi biçimde yol alındığını söyleyebiliriz. İstanbul Gönüllüleri ile başlayan ve halen İBB Gönüllüleri ile devam eden Mahalle Evlerinde Hayalgücü Oyun Parkı çalışmaları uzun süredir devam etmektedir. Ayrıca İBB Oyun İstanbul profesyonelleri Maltepe ve Silahtarağa parklarında açılmış olan oyun evlerinde belirli periyodlarda sabit ve şehrin farklı parklarında ise gezici HOP çalışmaları yapmaktadır. İBB’de ileri bir vizyon ile kurulan ve sürekli gelişmekte olan HOP’lar ile ilgili tek kaygı belediyelerdeki seçim-kadro vb. hareketliliği nedeni ile sürdürülebilirlik riskidir.

Akademik alanda Türkiye’de farklı üniversitelerde başta eğitim, mimarlık ve peyzaj fakülteleri olmak üzere farklı disiplinlerde akademik düzeylerde çalışmalar yapılmakta ve ders düzeyinde de uygulamalar bulunmaktadır.

Akademik alanda bilinirliği en fazla olan Prof.Dr. Belma Tuğrul ise pek çok platformdan serbest oyunun gücünü; öğretmenlere, politika yapıcılara ve ebeveynlere anlatmaktadır.

Öğrenme Tasarımları, Toyi gibi sosyal girişim ya da sosyal işletmeler de odaklarında tam olarak serbest oyun olmasa da bu alana en yakın çalışma yürüten oyun savunucusu topluluklardır.

Yıllardır oyun sahasına doğrudan ya da dolaylı güç katan bu sosyal işletmelere ek olarak drama alanında çalışan STK’lar, oyunlaştırma alanına odaklanan stklar, sokak oyunları ya da geleneksel oyunlara odaklanan stk ya da kuruluşlar da dolaylı olarak veya alt çalışma alanlarında serbest/esnek oyun ile ilişkilendirilebilecek etkinlikler yapabilmektedir.

Özellikle Ercan Altuğ Yılmaz’ın öncülüğünde GamFed eğitimlerinde play ve game ayrımını net olarak gördük. Özellikle pek çok şirket ve okul bünyesinde oyun oynayan ve oyun dostu insan sermayesine katkı veren bu girişimin Türkiye’de Game alanında başarılı bir yaygınlaşma içinde olduğunu da söylemek mümkün.

Önümüzdeki yılların game – play ayrımının daha çok konuşulacağı, playworker çalışmalarının alanda daha fazla yer edeceği aşikar. Ve bu alanda yol alındıkça ben de bu alanda kat edilen mesafeyi keyifle sürdüreceğim.

Kayıt formu için:

https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSfkpYKGH6kncpNs66sXhtNCLO-tGQDOrQeQ24OWgzUQHG_PLw/viewform