Vişne Bahçesi: Vazgeçilmez Kökler

Şevval Melike Ünver

Edebiyatta döneme paralel olarak ortaya çıkan akımlar tiyatro alanında da kendisine ses bulmayı başarmıştır. Rus tiyatrosunun usta isimlerinin başında gelen Anton Çehov pek çok eserinde natüralizm ve realizmin esintilerine yer vermiş, içinde yaşadığı toplumu sahneye başarıyla taşımayı alışkanlık edinmiştir. Martı ile adını tiyatro tarihine işleyen Çehov toprak köleliğinin kaldırılışıyla yıkılan aristokrasinin sonraki adaptasyonu Vişne Bahçesi oyununda kaleme almış, bir ailenin yaşamı üzerinden incelemiştir. Anton Çehov’un edebiyatı küçük detayların taşıdığı büyük anlamlar ile şekillenmekte, renklenmektedir.  Değişen ekonomik düzen sebebiyle satılığa çıkan Vişne Bahçesi, oyunun ana karakteri Andreyevna Ranevskaya için geçmişin diri, beden bulmuş halidir. Soğuk bir iklimde, çiçek açan vişne ağaçlarıyla başlayan oyun birçok repliğinde kültüre yayılmış olan sınıf farkının gölgesini taşımaktadır. Çiftlik sahibi Andreyevna’nın evine geri dönüşü bütün karakterleri bir araya getiren olaydır. Ötekiler tarafından iyi kalpli olarak nitelendirilen bu kadın geçmişiyle birlikte yaşamaktadır. Çehov’un çocukluğundan, gençliğinden kopamayan, eski kimliklerine özlem duyan kadın karakterleri yazarın imzalarından biri haline gelmiştir. Fakat zaman ilerlemekte, geçmiş hatıralara karışmaktadır. Eşitliğe adım atılan yeni düzende konumuna veda eden karakterler olduğu gibi yükselen ve kendini kanıtlamaktan vazgeçmeyen figürler de Vişne Bahçesi’nde yürümekte, ailenin geçmişiyle birlikte açan çiçekler arasında dolaşmaktadır. Lopahin köylü bir aileden gelen bir tüccardır, toplumda öğrenilmiş kalıplardan sıyrılmanın ne kadar zor olduğunun bir örneğidir. Satılacak olan Vişne Bahçesi için çiftlik sahibi hanımı uyaran, tavsiyeler veren kişidir Lopahin, Çehov’un komedi olarak tanımladığı bu oyunu bir noktada eleştiriye dönüştüren insandır. Anya ve Varya adında iki kızı olan Andreyevna’nın vişne ağaçlarına olan bağlılığını ailenin diğer üyeleri de paylaşmakta ancak bu hassas kadının aksine durumun gerçekliğinin de farkındadırlar. Rus edebiyatında dolaylı ya da doğrudan yer alan hicivler tiyatroda olay akışı olarak canlanmakta, hayata entegre olmaktadır. Trofimov, otuz yaşını geçmiş ama hala öğrenci olan biridir. Hayatı öğrenciliğiyle ertelemeye çalışan bu karakter Çehov’un bahsettiği komedinin fısıltısıdır fakat yazarın bu karakteri, Vişne Bahçesi’ne düşkün olan Andreyevna Ranevskaya’nın travmalarını dirilten bir özellik taşımaktadır. Ölen oğlunun öğretmeni olan Trofimov’a nezaketle yaklaşan çiftlik sahibi yaşamını bu ağaçlara sığdırmıştır; gençliği, acıları her şeyi buradadır fakat borçları bunlara veda etmesine sebebiyet vermiştir. Yıllardan beri toplumun içine yerleşmiş, ezberlenmiş sınıf farkı ortadan kalktığından yüksek ya da düşük bütün herkes bocalamıştır. Vişne Bahçesi’nin sahipleri gibi hüzünle bunu anlamaya çalışanların karşısında fırsatlar yakalayan, kendi çabası ile yükselenler vardır. Geldiği konumu bir kusur olarak gören, köylü kanı taşıdığı için her an tetikte olan tüccar Lopahin Vişne Bahçe’ni satın alan kişi olmuştur. Aileye en yakın insanlardan biri olan tüccarın vişneleri alması Çehov’un ve Rus edebiyatının sevdiği acımasız bir ironidir. Dünyaların baş aşağı olduğu bu oyunda Andreyevna için sadece geçmişi, kökleri olan bu bahçe, Lopahin için kendini kanıtlama aracıdır. Çiçeklerin açmasıyla başlayan oyunun ağaçların kesilmesiyle sonlanması ise bir dönemin bitişini simgeleyen Çehov’un imzasıdır.