Avrupa tiyatrolarında çeşitlilik üzerine yapılan yeni ve kapsamlı bir araştırma, tiyatro yapımlarında erkeklerin kadınlardan sayıca fazla olduğunu ve en prestijli pozisyonlarda yer aldığını ortaya koydu.
European Theatre Convention (ETC) tarafından yürütülen bir çalışma olan Avrupa Tiyatrolarında Toplumsal Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik, tiyatro yapımlarında her altı erkeğe karşılık dört kadının yer aldığını; oyun yazarı, yönetmen ve teknik ekip iş kategorilerinde erkeklerin egemen olduğunu, “kostüm” ve “saç tasarımı” pozisyonlarının %70’inden fazlasında ise kadınların bulunduğunu ortaya koydu.
Dünya Kadınlar Günü’nde yayınlanan çalışma, yukarıdakine zıt olarak, yaratıcı ekiplerin çeşitlilik içermesi konusunda kadın yönetmenlerin ve oyun yazarlarının “dikkate değer” bir etkisi olduğunu da gösterdi.
Avrupa’daki çoğu tiyatro kapalı, ama bu zamanı tiyatro ve kamusal hayatta daha kapsayıcı bir geleceğin nasıl inşa edilebileceği üzerine düşünmek için kullanma ihtiyacı olduğu görülüyor.
Temel Bulgular
- Çalışma 22 Avrupa ülkesini kapsıyor, 4000’den fazla tiyatro çalışanının ve 650 performansta yer alan 11.500’den fazla sanatçının analizini içeriyor.
- Kadınların sözleşme durumlarının erkeklere göre daha az güvence içerdiği ve kadınların “hiyerarşinin üst kısımlarında daha az yer aldıkları” ortaya çıktı.
- Sonuçlara göre, ETC üyesi tiyatroların personelleri arasında, azınlık gruplara mensup kişilerin sayısı “manidar” düzeyde yetersiz.
- Erkekler tiyatro yapımlarında kadınlardan daha görünür ve oyun yazarı, yönetmen ve teknik ekip gibi “prestijli pozisyonlar”da egemen durumdalar, “kostüm” ve “saç tasarımı” pozisyonlarının %70’inden fazlasında ise kadınlar yer alıyor.
- Tiyatroda karar verme yetkisine sahip olanların toplumsal cinsiyet üzerindeki etkisinin “kayda değer” olduğu açığa çıktı: “Kadın yazarlar ve yönetmenler, çoğunlukta olan ve erkekleri daha görünür kılan erkek meslektaşlarına kıyasla toplumsal cinsiyet eşitliği konusuna bariz şekilde daha fazla eğiliyor.”
Gönüllü değerlendirme
Avrupa’da personel ve sahne üstü çeşitliliğiyle ilgili ilk analiz olduğu düşünülen bu çalışma, ETC araştırmacıları ve Belçika’daki UCLouvain Üniversitesi tarafından yürütüldü. Çalışma, tüm eğlence sektörlerinde yaygın olan toplumsal cinsiyet eşitsizliklerinin ve çeşitlilik yoksunluğunun ortaya çıkarılması ve bu konularda değişimin başlaması niyetiyle, ETC üyesi tiyatroların kendilerini gönüllü olarak değerlendirmeleri sonucunda oluştu.
Sonuçlar kadınların sözleşmelerinin erkeklerden daha az güvence altında olduğunu, “klişe olarak kadınlara atfedilen işleri” yaptıklarını ve “hiyerarşinin üst kısımlarında daha az bulunduklarını” ortaya koydu.
Sahnede karakterlerin %43’ü kadın iken %57’si erkek. Analiz, kadınlar tarafından yazılan veya yönetilen oyunlarda, erkekler tarafından yazılan veya yönetilenlere göre toplumsal cinsiyet dengesi olmasının daha muhtemel olduğunu gösterdi.
Sonuçlar ayrıca, ETC üyesi tiyatroların personelleri arasında cinsel yönelim, etnisite, trans* ve engelli olma açısından azınlık gruplara mensup kişilerin “manidar” olarak neredeyse hiç bulunmadığını açığa çıkardı.
ETC Yöneticisi Heidi Wiley çalışmayla ilgili şunları söyledi:
“Araştırma, kadınların karar alma yetkisine sahip pozisyonlarda bulunmasının yaratıcı ekipler, sanatsal seçimler ve sahneye konan perspektiflerde çeşitliliği sağladığını gösterdi. Bu nedenle tiyatrolarda lider pozisyonlarda daha fazla kadının bulunması çok önemli. Hedef koymadan ve somut eylemde bulunmadan hiçbir şeyin meydana gelmediğini tarih ortaya koyuyor. Yakın dönemde uygulanan kotaların; F rating* gibi sinemada bulunan ve tiyatroya da uygulanabilecek fikirlerin başarısı bize bu konuda yol gösterebilir.”
ETC Başkanı, Théâtre de Liège Genel Müdürü ve Sanat Yönetmeni Serge Rangoni şunları söylüyor:
“Sözlerimiz ve eylemlerimizin tutarlı olmasını istiyorsak bulunduğumuz noktayı ve neleri geliştirebileceğimizi samimi biçimde kabul etme zamanı. ETC üyesi tiyatroların çalışmaya cesaretle katılmalarını, personel ve yaratıcı ekiplerini oluşturan kişilerle ilgili ayrıntılı bilgileri paylaşmalarını takdir ediyoruz. Uzun bir yolumuz var. Çalışmanın, diğer grupların da kendi değerlendirmelerini yapmak üzere ortaya atılmaları için esin vermesini umuyoruz. Tüm Avrupa’daki tiyatroları, ilerlemelerini kontrol etmek için kendi kendini izleme kılavuzumuzu kullanmaları konusunda destekliyoruz.”
ETC, kapsamlı bir kendi kendini izleme kılavuzunu, kendilerini değerlendirmeleri için bu ağın üyesi olmayanlar da dahil tüm tiyatroların kullanımına sundu.
Avrupa Tiyatrolarında Toplumsal Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik çalışmasının tamamına (İngilizce olarak) buradan ulaşılabilir.
1988’de kurulan European Theatre Convention Avrupa’nın en büyük tiyatro ağı ve en az 25 ülkeden 44 üyesi mevcut.
* F Rating: Sinemada perdedeki ve kamera arkasındaki kadınların emeğini vurgulamaya yönelik bir değerlendirme. Yönetmeni ve/veya senaristi kadın olan filmler “F” sınıflandırmasına giriyor; bunlara ek olarak önemli kadın rolü mevcut olan filmler “Triple F” olarak niteleniyor (ç.n.).
Çeviri: Sezin Gündoğan
