Serkan Fırtına
Cihan Atakul Süleyman Demirel Üniversitesi’nde sahne sanatları bölümünde lisans ve yüksek lisans eğitimi almış genç bir araştırmacı. Uzun zamandır sürdürdüğü ve tamamladığı yüksek lisans çalışmasını “Politik Tiyatro ve Nazım Hikmet” adıyla kitaplaştırdı. Dramatik Yayınları Kuram Dizisi içinde yayımlanan yapıt; Yaşamı, eserleri ve mücadelesi ile geçtiğimiz yüzyıla damgasını vuran Nazım Hikmet’in tiyatro yolculuğunu politik tiyatronun dünyadaki öncü örnekleri ile birlikte inceliyor.
Nazım Hikmet, tiyatromuza kazandırdığı eserleriyle çağdaşı birçok aydını etkilemeyi başarmasının yanı sıra, günümüze de ışık tutan büyük bir çınar.
Kitapta; yaşam ve sanat arasındaki ilişkiyi, burjuva sanat anlayışlarına karşı açıklayan politik tiyatronun öncülerinden Erwin Piscator ve Bertold Brecht’in uygulamalarının Nazım Hikmet oyunlarındaki etkileri örneklerle inceleniyor.
İki bölümden oluşan kitabın birinci bölümünde; Birinci Dünya Savaşı ve Politik Tiyatronun Ortaya Çıkışı başlığı altında, Birinci Dünya Savaşının Nedenleri ve Sonuçları, Weimar Cumhuriyeti Dönemi Alman Toplumu ve Tiyatro İlişki, Marksist Estetik ve Politik Tiyatronun Doğuşu ve Politik Tiyatronun Amacı ve Özellikleri gibi konular ele alınıyor. İkinci bölümde Nazım Hikmet Oyunlarında Politik Tiyatronun Etkileri başlığı altında, Toplumcu gerçekçiliğin ülkemizdeki öncü yazarlarından biri olan Nazım Hikmet’in, yaşadığı çağın sosyal, ekonomik ve siyasal çıkmazlarını ustaca gözlemleyerek eserlerine yansıttığı tiyatro anlayışı ve oyunlarındaki politik tiyatro örnekleri inceleniyor.
Kitapta, Nazım Hikmet tiyatrosunun , Anadolu’daki köklü halk tiyatrosu geleneğinden, gölge oyunlarından, meddahlıktan, orta oyunundan, Marksizm’den, toplumcu gerçekçi sanat anlayışından ve işçi sınıfının iktidar arayışının gündelik hayata yansımasından beslenen zengin bir içerik taşıdığı vurgulanıyor. Kitapta, oyun konularını efsanelerden, Anadolu insanın gündelik yaşamından, bilimsel gelişmelerden, tarihten ve egemen sistemin yarattığı olumsuzlukların yaşama yansımalarından alan Nazım Hikmet’in, Yalancı Tanık, Kafatası, İvan İvanoviç Var Mıydı Yok Muydu? adlı oyunları politik tiyatro bağlamında oyunlardan örnek sahneler sunarak ayrıntılı bir şekilde analiz ediliyor. Daha sonra Nazım Hikmet’in diğer oyunlarına da genel bir başlık altında değinen kitap; Cihan Atakul’un çalışmasında öne çıkardığı konuları değerlendirdiği sonuç bölümü ile tamamlanıyor.
Bu kitabın tiyatro eğitimi gören öğrencilere kaynak kitap olmasının yanı sıra tiyatro uygulayıcılarının da kütüphanesinde bulunması gerekiyor. Özellikle günümüzde unutturulmaya çalışılan politik tiyatronun nitelikli bir şekilde yapıldığında ne kadar başarılı sonuçlar doğurduğu anlaşılabilir.
Bu konudaki kuramsal bilginin sınırlı oluşu, eserin önemini arttırıyor. Dramatik Yayınları’nı özverili çalışmalarından dolayı kutlamak gerek. Kuramsal kitapların satış rakamlarının azlığını bilerek inadına yeni ve güzel bir dünya hayalini yansıtan böylesine önemli eserleri yayın programlarına almaları çok güzel. Kuram Dizisi içinde daha birçok faydalı eserlere karşılaşacağımıza eminim.
Cihan Atakul, Politik Tiyatro ve Nazım Hikmet, Dramatik Yayınları, 2020, 160. s
