Metin Boran
Boğaziçi Gösteri Sanatları Topluluğu Feminist Tiyatro grubu, şair, romancı ve politik aktivist Zabel Yesayan’ın mücadelelerle geçen yaşamını kadın bakış açısıyla sahneye taşıyor.
Boğaziçi Gösteri Sanatları Topluluğu (BGST), dirençli yaşamı gizli kalmış, Ermeni kadın şair, romancı ve politik aktivist Zabel Yesayan’ın mücadelelerle geçen yaşamını kadın bakış açısıyla sahneye taşıyarak önemli bir sahne olayı yaşatıyor seyircisine Zabel adlı oyunuyla.
Aysel Yıldırım ve Duygu Dalyanoğlu Yesayan’nın çileli fakat bir o kadar da kadınca dirençli yaşamını şairin anıları, yapıtları ve çeşitli konulardaki yazılarından seçilen anekdotları, tematik bütünlük içinde bir araya getirerek oluşturmuşlar Zabel’in metnini.
Oyun müzikleri Ara Diknjian’ın Truth-Hope adlı albümünden seçilen Zabel’in, dekor ve ışık tasarımını Levent Soy ve Zilan Kaki’nin yaptığı oyunun, kostüm ve aksesuar tasarımında ise kolektif bir kadın emeği göze çarpıyor. Tasarım Duygu Dalyanoğlu, Eif Karaman, Maral Çankaya, Nilgün Ilgıcıoğlu’nun özenli çalışması ile karşımıza çıkıyor.
Oyunda yaşam öyküsü anlatılan Zabel Esayan 1978’de Üsküdar doğmuş, yazdığı roman, şiir hikaye ve tiyatro oyunları ile Ermeni edebiyatına yön vermiş olan kadın şair, babasının isteği üzerine 1890 yılında Paris’e okumaya gider…
1908 yılında Türkiye dönen Esayan bir yıl sonra 1909 yılında Adana’da yaşanan katliamı yerinde görmek için bu kente gider ve orada üç ay incelemelerde bulunarak gözlemlerini Yıkıntılar Arasında adıyla kitaplaştırır. Ardından Sırahin Meç (Bekleme Odası) romanını yazar…
1915 yılındaki katliam ve tehcirle birlikte Bulgaristan’a kaçar… Yesayan, 1917 yılında Joğovurti Mı Hokevark (Bir Halkın Son Nefesi), 1927 yılında Sovyet sistemini övdüğü Bormeteosın Azadakrıvadz (Kurtarılmış Prometheus) yayınladı.
1933 yılında Ermenistan’a yerleşen Zabel Yesayan, Ermeni Devlet Üniversitesi’nde bir süre ders veriyor bir yandan da yazmaya devam ediyor… Aynı yıllarda Gırage Şabig (Ateşten Gömlek) ve çocukluk ve ilk gençlik anılarını anlattığı Silahdari Bardeznerı (Silahtar Bahçesi) romanlarını yayınladı. 1937 yılında Sibirya’ya sürülür ve 1942 yılında yaşama veda eder.
Öncelikle BGST Tiyatro grubu Ermeni edebiyatının gizli kalmış bu kadın kahramanını ve yanı sıra Ermeni ulusunun kültürel ve edebi birikimini yeniden sanat ortamına dahil ettiği için emeği geçenleri kutlamak gerek…
Aysel Yıldırım, Duygu Dalyanoğlu ve Sevilay Saral reji yorumu ile oyunu sahneye taşıyan topluluk, kadınca bir yaklaşımla Esayan’ın yaşamına bütünlüklü bir prizma tutuyor. Şairin kadın kimliği, edebiyatçı kişiliği, ulusal kimliği, mücadeleci kişiliği nesnel bir biçimde hep bu bakış açısıyla anlatılıyor. Şair’in ömrünün son yıllarından çocukluğuna geri dönüşlerle anlatılan bu dramatik hayatın dönüm noktaları tarih ve olay olarak gerçekçi bir yaklaşımla görselleştirilerek estetik düzeyi yüksek ölçülü bir anlatımla seyirciye aktarılıyor.
Zabel’de Esayan’nın hayatının bütün dönemleri ülke ve tarih olarak anlatılırken gerçekçi ve tutarlı bir dil kullanılmış… Topluluğun Zabel gösterisi bütünlüklü bir yaşam anlatısı olarak, oyunculuğu, müziği, ışık ve dekor tasarımı, üslubuyla özel bir yapım olarak kaşımıza çıkıyor… Oyunda anlatımın güçlü unsuru olarak oyunculuklar öne çıkıyor. Aysel Yıldırım, Duygu Dalyanoğlu, Elif Karaman, Maral Çankaya, Nihal Albayrak ve Zeynep Okanölçülü ve özenli oyunculukları ile göz dolduruyor. Edebiyat mecrası ve politik alanda farklı bir kadın sesi, mücadele ile geçen bir yaşantıyı ve ortak kadın ruhunca ortaya konulmuş ve tartışmaya açılmış bir sahne eylemi Zabel.
