Metin Boran
Çukurova’nın koca çınarı artık aramızda değil. Yaşar Kemal bir insan, bir edebiyat ustası, değerli ve çok yönlü bir kültür adamı, bir aydın ve sanatçı olarak dünya çapında önemli yapıtlar bırakarak bu dünyadan göçüp gitti.
Yaşar Kemal, hangi cümle ile anlatılmak istenirse istensin bu dil ustasını, destan yazarını, kültür adamı ve türkü ustasını kuşatmak zor, her sözcük eksik kalacak onu tanımlamak ve anlatmak için. Çünkü Yaşar Kemal çok yönlü bir kültür adamı ve derinlikli bir yazar, katmanlı bir kurgucu ve dil ustası.
Bu büyük usta için Türkiye’de araştırma enstitüleri ve araştırma merkezleri kurulmalı ve ustanın yaşamı, edebiyat anlayışı ve yapıtları gelecek kuşaklara anlatılmalı. Böyle bir temenni, değerbilirlik ve ustanın yaşam felsefesi ve edebiyat ortamındaki yerinin araştırılması anlamında önemli ama bu yazının yazıldığı saate kadar ne hazindir ki hiçbir üniversite senatosunun ya da edebiyat bölümlerinin resmi anlamda taziye mesajı yayımlamaması kültürel çölleşmesinin ne boyuta geldiğini gösteriyor. Sadece ülkemizde değil dünya edebiyat arenasında haklı bir yer edinen bu kültür insanının vefatı üzerine taziyesini bildirmekten kaçınan ya da görmezden gelen bir anlayışı bu arada kınıyorum.
Yazdığı eserlerle Anadolu insanının kederini, hasretini, özlemini bir oya gibi işledi ve büyük bir edebiyatın yaratıcısı oldu. Başlangıçta hikaye ve röportaj yazarlığı ile başladığı edebiyat yaşamına daha onlarca roman ve öykü yazarak edebiyat alanında haklı bir yer edindi. Yapıtları kırktan fazla dile çevrilerek Anadolu kültürünün, toplum yaşamının ve insanımızın yaşam biçimini dünya kültürü ile buluşmasının önünü açtı.
Yapıtlarında büyük bir sorumluluk ve duyarlılıkla Anadolu kültürünün kökenlerine inerek masal, hikaye ve destanlardan çağdaş metinler üretti. Bu yanıyla Yaşar Kemal’e Akdeniz epopesinin yaratıcısı diye değerlendiren yerli ve yabancı dilde yazan eleştirmenler onu çağdaş destan yazarı olarak edebiyat ortamında farklı bir yere konumlandırdılar.
Yaşar Kemal sadece bir romancı ve hikaye yazarı değildi aynı zaman da büyük bir devrimci ve hak savunucusu olarak tarihe geçti. Demokrasi, barış ve insan hakları mücadelesinde, toplumsal yapının çağdaş anlamda dönüşmesi ve demokratik bir yapıya kavuşması için örgütlü mücadelenin içinde yer aldı. Romanlar yazdı, küçük çaplı şiirler yazdı, tiyatro metinleri ortaya koydu, eserlerinde hep insanın dramına, otorite karşındaki çaresizliğine direncine ve mücadelesine yer verdi.
Edebiyat ve sanat felsefesini insanın zulümden kurtuluşu ve mücadelesi üzerine kuran büyük usta, bir söyleşisinde şunları söylüyor; “Halka kim zulmediyorsa, etmişse, halkı kim eziyor, ezmişse, onu kim sömürmüş, sömürüyorsa, feodalite mi, burjuvazi mi… Halkın mutluluğunun önüne kim geçiyorsa ben sanatımla ve bütün hayatımla onun karşısındayım. […] Ben etle kemik nasıl birbirinden ayrılmazsa, sanatımın halktan ayrılmamasını isterim. Bu çağda halktan kopmuş bir sanata inanmıyorum” diyerek sanatının yönünü ve işlevini toplumsal bir içerik ve görevli kılıyor.
Adana’nın bir köyünde başlayan çileli yaşamı, onu umutla İstanbul’a taşıdı. Başlangıçta farklı işlerde çalışarak işçi ve emekçilerin yaşam biçimlerini, kültürel özelliklerini ve sömürü mekanizmasını ve onların ıstıraplarına tanıklık etti. Bu süreç onu her bakımdan büyüttü, gözlem yeteneğini geliştirdi ve bu insanları yapıtlarında yaşayan figürler olarak anlattı.
Yaşar Kemal, sadece Çukurova’nın insanını değil, bütün Anadolu köylüsünün, kadınının durumlarını yapıtlarında işleyerek gerçek bir edebiyatın ortaya çıkmasına öncülük etti. Bu duyarlılık Yaşar Kemal’i daha bir halka yaklaştırdı, onu gerçek hayatın çağdaş destan anlatıcısı olarak samimi ve içten bir edebiyatın yaratısı olarak haklı bir yere taşıdı. Üstat araştırmacı kişiliği, kültür aktarıcılığı, kurmaca ustalığı ve dil yaratıcısı bir yazar olarak ulusal ve uluslararası arenada büyük ödüllere layık görüldü. Yazının başında söylediğimiz gibi hangi cümleyi kursak Yaşar Kemal’i anlatmak zor ve eksik kalır kelimler. En iyisi romanlarına ve söyleşilerine geri dönmek ve onu yeniden anlamak ve anlamlandırmak.
Yokluğu büyük kayıp oldu. Işıklar içinde uyusun.
