Mimesis Çeviri/ Théâtre Royal de la Monnaie, Belçika’nın en önemli operası ve aynı zamanda Avrupa’nın önde gelen müzik ve dans prodüksiyonlarının bir kısmının arkasındaki kurum. La Monnaie, yakın zamanda sahnelenecek olan bir Anne Teresa De Keersmaeker prodüksiyonunun ardından tüm dans programlarını sonlandıracağını açıkladı. Hafta boyunca, Amerikalı ve Avrupalı koreograflardan bu açıklamaya çok sert tepkiler yağdı.
NYTimes, 26 Aralık 2014, Çeviri: Levent Soy
Belçikalı koreograf Anne Teresa De Keersmaeker, solda, Tale Dolven ile New York’da “Fase” adlı gösterisinde. Ruby Washington/The New York Times
La Monnaie’nin hem genel hem de sanat yönetmeni olan Peter Caluwe, buna sebep olarak, Brüksel’deki operalarına ayrılan bütçede 2009’dan beri büyük kesintiler yapıldığını ve Belçika’nın yeni kurulan koalisyon hükümetinin Ekim ortasından itibaren bu bütçeyi daha da kıstığını belirtiyor.
Rakamlar kafa karıştırıcı ve tartışmaya açık. Ancak eldeki paraya bakarsak, 2009 itibarıyla 10 yıllık bir dönem için bütçede yüzde 20 civarında bir kesinti ortaya çıkıyor. (La Monnaie’nin 2014 bütçesi 47,5 milyon avro iken 2015 bütçesi 44,5 milyon avro veya 54,2 milyon dolar.)
Caluwe dans üretimini durdurmayı kesinlikle istemediğini, fakat düşük bütçe ve kısıtlı kadro gibi sorunlar karşısında köşeye sıkıştığını ifade ediyor. (16 kişilik personelin 11’i bir kaç ay içinde emekli olarak işten ayrılacakmış.) “Daha az sayıda teknik personelimiz olacağı için, günlük vardiyamızı üçten ikiye düşüreceğiz” diyor. “Bu da her bir prodüksiyon için hazırlık aşamasının daha uzun sürmesi ve masrafları çıkarmak için daha uzun çalışmamız anlamına geliyor. Buraya ait bir dans topluluğumuz yok; dans topluluklarına masrafları için para ve çalışmaları için sahne desteği sağlıyoruz. Ancak elimizde ikisi de yok artık bunların.”
Mark Morris, Nancy Palmieri, The New York Times
Maurice Béjart’ın kurduğu Ballet of the Twentieth Century topluluğunun operanın yerleşik dans topluluğu haline geldiği 1960 yılından beri, dans disiplini ile son derece kuvvetli bağlara sahip olan bir kurum için, bu muhtemel ayrılık son derece rahatsız edici. Béjart 1988 yılına kadar La Monnaie’de çalışmaya devam etmiş, ta ki, zamanın genel sanat yönetmeni Gerard Mortier, yine zamanın az tanınmış Amerikalı koreografı Mark Moris’i –beklenmedik bir şekilde – davet edip, La Monnaie’ye yerleşmesini sağlayana dek. Morris’i ise, 1992 yılında Belçikalı De Keersmaeker ve topluluğu Rosas izler ve La Monnaie’deki çalışmalarıyla uluslararası bir üne kavuşur.
La Monnaie, Caluwe’nin göreve başladığı 2005 yılından beri yerleşik bir dans topluluğuna sahip olmasa da, Caluwe düzenli olarak De Keersmaeker’i ve Sidi Larbi Cherkaoui ve Sasha Waltz gibi diğer Belçikalı ve uluslararası koreografları destekledi ve programlarına dahil etti.
Dünya çapında en tanınmış çağdaş dans üreticileri arasında sayılan De Keersmaeker ve Cherkaoui, dansın Brüksel’deki geleceği konusunda karamsarlar. De Keersmaeker telefonla yapılan bir söyleşisinde, “Bu durumda, buradaki çalışmalarıma devam edebileceğimin ve 30 yılı aşkın bir süredir toplumla kurduğum ilişkileri devam ettirebileceğimin garantisi yok artık,” diyor. “Operanın üzerinde ne kadar büyük bir baskı olduğunun farkındayım, fakat tüm dans faaliyetini sonlandırma kararını almak bu kadar kolay olmamalı.”
Cherkaoui ise, Belçika’nın La Libre gazetesine verdiği röportajda, Brükselin iddialı dans gösterileri üretmekten vaz geçmesi halinde, kentin dans dünyasındaki etkisini kaybedeceğine işaret ediyor, “Çalışmalarımı hiç kuşku yok, Londra’ya, Paris’e ya da Tokyo’ya taşımak zorunda kalacağım.”
Devlet finansmanı politikaları Belçika’ya özgü olarak oldukça karmaşık. Sanat için ayrılan paranın çoğu Flamanca ve Fransızca konuşan toplulukların müstakil yönetimlerinden geliyor. Ülkedeki yetkilerin yerel idarelere devredilmiş olduğunu ve ortak bir Belçikalı kimliği oluşturmanın zorluklarını gösterir şekilde, sadece üç kültür kurumu – La Monnaie, National Orchestra ve Center For Fine Arts – federal olarak finanse ediliyor.
Telefonla yaplan bir söyleşisinde Caluwe, “Federal finansman çok daha zor,” diyor, “İnsanlar kendi topluluklarına yatırım yapmak istiyor. Bu oldukça karmaşık bir tartışmanın konusu ve oldukça özgün bir durum. Aynı zamanda Avrupa’da olup bitenin de bir aynası.”
Belçika koreografisi, De Keersmaeker, Jan Fabre, Wim Vandekeybus, Alain Platel ve 1980’lerde sahneleri dolduran diğer isimlerle birlikte, dans dünyasında itici bir güç oluşturdu ve Belçika devletinin sağladığı mali destek ile çok daha ileri noktalara ulaştı. Sanat konusunda devlet finansmanının oldukça yaygın olduğu Avrupa’da bile, Belçika’daki destek, kurumsallaşmış çalışmalar kadar, deneysel çalışmalar için de önemli bir şekilde öne çıkıyordu.
Morris yazdığı bir mailde, La Monnaie’de geçen zamanını, yeni prodüksiyonlar için bütçeler çıkartılan, dansçılar, müzikal kaynaklar ve sanatsal bağımsızlık için destekler sağlanan bir iklimde geçen, “topluluğum ve çalışmalarım için muazzam bir keşif ve gelişme dönemi” olarak tanımlıyor.
“Monnaie uzun yıllardır opera, dans, müzik alanlarında çok büyük bir kuvvete sahipti. Devlet finansmanının çekilmesi üzücü fakat sürpriz değil. Giderek tiyatro formuna bürünen dans sahnesinde, halihazırda marjinal kalan saf dans deneyimine ilgi azalmakta zira.”
Londra’daki Sadler’s Wells Theater’ın yöneticisi ve sanat yönetmeni Alistair Spalding, bu kararın Belçika koreografisinin görünürlüğü ve dünya çapında çağdaş dans sanatı konusunda daha geniş etkileri olacağını belirtiyor.
Spalding, “Uzun yıllardır Anne Teresa, Sidi Larbi Cherkaoui veya Alain Platel gibi koreografları destekleyen uluslararası bir sahne ağından bahsedebiliriz ki Sadler’s Wells de buna dahildir” diyor. “Şimdi bu desteğin en sağlam payandalarından birini çekip alırsanız, ya bizim daha fazla para bulmamız gerekir, ya da iddialı projeler turne yapamaz hale gelir. Bu da dans adına büyük bir kayıp demektir.”
Bu arada, koşullar değişmediği taktirde operadaki prodüksiyon sayısını azaltmayı ve yıllık Barok operalardan birini sahneden çekmeyi planlayan Caluwe de, bütçesini korumak için hala mücadele ettiğini belirtiyor. “Tabii ki bunları yapıyor olmamız gerekiyor” diyor. “Daha fazla para istemiyoruz, sadece daha fazla kesinti yapılmamasını istiyoruz. Bu, politikacılar için bir mesaj. Eğer istediğiniz bu ise, insanlar beklentilerini yeniden gözden geçirmek zorunda kalacaktır.”
