Mimesis Çeviri / Efsane koreograf George Balanchine bir keresinde şöyle demişti: “Bale kadın işidir.” Bale dansçısı olmak isteyen çok sayıda genç kıza karşılık oldukça az sayıda genç erkeğin olması aslında durumun böyle olduğunu gösteriyor. Ancak üstün dansçılar olmak üzere yetişen genç kızların pek azı yöneticilikte daha üst basamaklara çıkabiliyor.
Miami Herald. 19 Mayıs 2013, Çeviri: Mesadet Sözen
Miami Şehir Balesi Okulu’nda ileri seviye teknik ders
Şu anda, Amerika’daki en büyük bale toplulukları erkekler tarafından yönetiliyor-Miami Şehir Balesi hariç. Lourdes Lopez burada topluluğun lideri olarak birinci sezonunu tamamladı.
Lopez, “Kadın dansçı sahne üstünde odak noktasıdır, ama bir kere sahneden indik mi odak noktası olmaktan çıkıyoruz.” diyor.
En son verilerin olduğu 2011 yılı verilerinde, Miami Şehir Balesi bütçe büyüklüğü açısından ülkedeki 8. en büyük bale topluluğu. Listede bir diğer kadın sanat yönetmeni olan Cincinnati Bale’den Victoria Morgan’ı bulmak içinse 20. sıraya kadar inmeniz gerekiyor.
Miami Şehir Balesi Okulu’nda bale dersi
Ünlü bale yazarı ve eski New Yorker gazetesi magazin editörü Robert Gottlieb’den, kurucusu Edward Villella’nın emekliliğini açıklamasının ardından Miami Şehir Balesi’ne yeni bir sanat yönetmeni bulması için yardım istendiğinde Gottlieb, öneri almak için Lopez’e başvurdu. Ama onu bu iş için düşünmek hemen aklına gelmedi.
Gottlieb “Onunla konuştukça ve kendisinin son derece zekice, iyi düşünülmüş cevaplarından sonra düşündüm ki: Neden Lourdes olmasın? O bu iş için en ideal insan.” şeklinde düşündüğünü hatırlıyor.
Miami’deki işi almadan önce Lopez birçok dans organizasyonunun hem sanatsal hem de idari kısmında çalıştı. Kendisi New York Şehir Balesi üyesiydi, George Balanchine Vakfı yöneticiliği yaptı ve bir çağdas bale topluluğunun kurucuları arasındaydı.
Lopez’in dediğine göre Miami’de büyürken o ve arkadaşları büyük dansçılar olmayı hayal etmişti ama asla yönetici olmayı değil.
Kuruluşlara sanat yönetmeni bulmada yardımcı olan bir firmanın kurucularından Dory Vanderhoof’a göre kadınlar bu tarz yönetici pozisyonlara erkeklere oranla daha az başvuruyor. Vanderhoof : “Genellikle dört ya da beş erkeğe karşılık bir veya iki kadın geliyor.” diyor. Firma şimdiye kadar 10 topluluk için sanat yönetmeni buldu. “Seçilen insanlara gelince bunların 8’i bekar erkeklerken diğer ikisi eşlerinin stüdyoda onlarla çalıştığı kendilerininse sanatsal götürücülük yaptığı evli erkekler.” Bununla beraber seçim kurullarında çalışan kadın ve erkek sayısının ise aşağı yukarı eşit şekilde dağıldığını söylüyor.
Miami Şehir Balesi Sanat Yönetmeni, Apollo balesinin ilk gösterimleri sırasında provaları yönetiyor.
Hem Vanderhoof hem de Lopez bunun bir sebebinin genç kız ve erkeklerin eğitim yılları boyunca farklı deneyimler yaşamaları olabileceğini düşünüyor. Amerika’da balet olmak isteyen erkeklere rastlamak zordur.
“Şunu söyleyebilirim ki ileri seviye kadın sınıflarımızda 20 kişi varken erkek sınıflarında bu sayı belki 7’dir. Ve bizim büyük bir okulumuz var.” diyor Lopez.
Ama çoğu balede hemen hemen aynı sayıda kadın ve erkek rolü var, bu yüzden erkekleri bu mesleğe motive etmek adına onlara sıklıkla bale okullarından tam burs veriliyor ve diğer şekillerde özel muamele gösteriliyor.
New York Şehir Balesi’nin eski baş dansçısı Philip Neal de o erkeklerden biriydi.
Richmond’daki ilk dans yıllarını hatırlayan Neal: “Her zaman şakasını yaptım; sırada 30 kız olurdu, arkada da step dansı yapan küçük bir oğlan.” diyor. “Yakın zamana kadar kadrolu olduğum Amerikan Bale Okulu’nda dahi erkekleri çekebilmek için belli bir yaşa kadar olan erkeklere burs veriliyor. Yeteneğe bakılmadan burs veriliyor.”
Miami Şehir Balesi’nden Philip Neal
Miami Şehir Balesi Okulu’nda misafir öğretmen Neal de aynı yetenekte bir kızın, eğitimi için para bulmasının çok daha zor olduğunu kabul ediyor.
Bale okulunun yönetmeni Darleen Callaghan erkeklere ücretsiz dersler verilmesinin erkek öğrencileri olduğu kadar onların ebeveynlerini de cezbetmek için yapıldığını söylüyor.
“Onlara kapıyı açmalısınız ki bunu göze alsınlar” diyor. “ Eğer burs verirseniz aileler çocuklarının bu işi denemesi konusunda daha istekli oluyorlar.”
Okulun bu çabası işe yarıyor gibi gözüküyor: Miami Şehir Balesi bu sezonun başında şimdiye kadarki en yüksek sayıdaki erkeği okula kaydetti.
Bale alanında çalışan kadın sayısı oldukça fazla olsa bile, işin sonunda koreograf veya sanatsal direktör olanlar genellikle erkekler.
Erkeklerin, kadınların domine ettiği mesleklerde üst seviyelere kolayca çıkması “saydam merdiven” [ing.- glass escalator] etkisi olarak adlandırılıyor. Terime adını veren Texas Üniversitesi Sosyoloji Bölüm Başkanı Christine Williams bunun “saydam tavan” [ing. -glass ceiling, bir işyerinde kadınların, azınlıkların ve diğer grupların yükselmesi önüne çıkarılan engeller- ç.n. ] teriminin tersi olduğunu belirtiyor.
On yıllardır işyerinde cinsiyet eşitsizliği üzerine çalışan Williams: “Ağırlıklı olarak kadınların bulunduğu iş alanlarında dahi erkekler kadınlardan daha az ücret almıyor, tersine maaş primiyle ödüllendiriliyor.” diyor
Wiliams kadın bale dansçılarının bir toplulukta en üst seviyeye çıkması için belki de yüzlerce dansçı arasından en iyisi olması gerektiğini belirtiyor.
“Peki erkekler için de durum aynı mı? Muhtemelen, hayır. Bence olağanüstü yeteneklere sahip birçok erkek dansçı var ama bu pozisyonlar için erkeklere nerdeyse pozitif ayrımcılık uygulanıyor gibi.”
Bununla birlikte Neal, şimdilerde erkek bir bale dansçısı olmak kulağa rahat bir işmiş gibi gelse de, bu sanat dalına hayatını adamanın aslında iki ucu keskin bir bıçak gibi olduğunu söylüyor. Virginia’da özel bir erkek okulunda büyürken hep kendisiyle dalga geçilmesine katlanmak zorunda kalmış.
“Bir yandan bir erkek çocuk olarak kız çocuklarına göre hem daha çok fırsata sahipsiniz hem de daha az rekabet içindesiniz, ama özel hayatınızda yaşamak zorunda olduklarınız hiç de kolay değil.” diyor.
Ama bu alandaki birçok insan genç erkeklerin bu süreçten kadınlara göre kendilerini daha güçlü hissederek çıktıklarını söylüyor.
Örneklemek gerekirse: Yakın zamanda Miami Şehir Balesi’nde baş dansçı Jennifer Kronenberg genç dansçılara yol göstermeye yönelik bir kitap çıkardı. 11 yaşındaki Natalia Garcia imza gününe gelmişti. Kronenberg’in” büyüyünce ne olmak istiyorsun” sorusuna hiç düşünmeden “profesyonel bir balerin” cevabını verdi. Günün birinde bir toplulukta yönetici olmayı düşünüp düşünmediği sorusuna ise ufak bir kıkırdamadan sonra “Haayıırrr” dedi.
Miami Şehir Balesi’nde sanat yönetmeni olarak Edward Villella’nn yerini alan Lourdes Lopez.
Texas Üniversitesi’nden Austin Williams genç kızların bu cevaplarının bize çok şey anlattığını söylüyor. “Kadınlar yola ‘hayır, yöneticilikle ilgilenmiyorum’ diyerek çıkabilir ve insanlar da ‘peki, onun ilgisini çekmiyormuş’ derler.”
Lopez, kendisinin özel bir yanı olmadığını, yapabildiklerini kendisine önüne çıkan her fırsatı değerlendirmesini öğreten Kübalı sürgün ailesine borçlu olduğunu belirtiyor.
Lopez yeni görevinin bu kültürün değiştiğinin bir göstergesi olup olmadığından emin değil –kadınlar eskiden de büyük toplulukları yönetiyordu. Onun için en önemlisi Miami Şehir Balesi’ni bir ileri seviyeye taşımak.
Ve dans topluluğu yönetme fikrini hiç düşünmeden kabul ettiği için gayet memnun.
“Aynen dans ederkenki gibi tatmin olmuş hissediyorum- yeniden gerçek bir amacım varmış gibi.”
