UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Sözleşmesinin Kabulünün 10. Yılı Kutlamaları ve Eskişehir’in 2013 Türk Dünyası Kültür Başkenti seçilmesi nedeniyle 23 – 25 Nisan 2013 tarihleri arasında Eskişehir’de “Uluslararası Gölge – Kukla Oyunları Festivali, Paneli ve Çok Uluslu Dosya Hazırlama Yuvarlak Masa Toplantısı” gerçekleştirildi.
UNESCO Türkiye Milli Komisyonu, Eskişehir Valiliği, Eskişehir 2013 Türk Dünyası Kültür Başkenti Ajansı, Eskişehir Büyükşehir Belediyesi, Odunpazarı Belediyesi, Anadolu Üniversitesi, Osmangazi Üniversitesi ve Milletlerarası Kukla ve Gölge Oyunu Birliği Türkiye Milli Merkezi’nin işbirliği ile düzenlenen Festival 23 Nisan Salı günü saat 14.00 te Yunus Emre Kültür Merkezi Salonunda yapılan açılış töreniyle başladı
UNIMA Türkiye Milli Merkezi Başkanı Mevlüt ÖZHAN açılış töreninde yaptığı konuşmada .Festivalin iki aylık bir sürede gerçekleştirildiğini, katılımın istenilen düzeyde olduğundan söz ederek katılan sanatçı gruplarının gölge ve kukla tiyatrolarının en güzel örneklerini sunacaklarını, panelde de gölge tiyatrolarını yaşatmak için yapılan çalışmaların anlatılacağından söz etti.
UNIMA Genel başkanı Dadi PUDUMJEE de UNIMA nın kuruluşu, amaçları ve çalışmaları hakkında bilgi vererek festivalin başarılı geçmesini diledi.
UNESCO Türkiye Milli Komisyonu Başkanı Prof. Dr Öcal OĞUZ, UNESCO ve Somut Olmayan Kültürel Miras çalışmalarından söz ederek Festivalde yapılacak panel ve yuvarlak masa toplantısında gölge oyunlarının geleceğe aktarılması konusunun tartışılacağını, işbirliği yapabilme olanaklarının konuşulacağını belirtti.
Eskişehir Valisi Dr. Kadri YAMAÇ ise Karagöz ve kuklanın önemli kültür mirasımız olduğunu, festivalin Somut Olmayan Kültürel Miras ve 2013 Türk Dünyası Kültür Başkenti seçilen Eskişehir’de yapılmasından büyük mutluluk duyduğunu belirtti.
Açılış töreni grupların kısa gösterileri, Karagöz gösterisinin ardından Karagöz Tasvirleri ve Kukla Sergisi’nin açılışıyla son buldu.
Festivale; Çin Tangshan Gölge Tiyatrosu “Kaplumbağa ve Turna Kuşu”,”Akıllı Maymunlar”,”At Sırtında Dövüş”, Endonezya Sena Wangi Tiyatrosu “Shinta’nın Kaçırılması” adlı gölge oyunlarıyla, Azerbaycan Bakü Devlet Kukla Tiyatrosu “Sihirli Kutu”, Tataristan Ekiyet Devlet Kukla Tiyatrosu “Kamir Batir (Hamur Oğlan) adlı kukla oyunlarıyla, Ülkemizden Tacettin Diker Gölge Tiyatrosu “Kayık” adlı Karagöz oyunuyla, Açıkgöz Kukla Tiyatrosu’da “İbiş Yazıcı Oluyor” adlı kukla oyunuyla katıldılar. Gruplar üç gün süreyle gösterilerini Yunus Emre Kültür Sanat Merkezi, Odunpazarı Belediyesi Kurşunlu Külliyesi, Anadolu Üniversitesi Oda tiyatrosu salonlarında gerçekleştirdiler. Toplam 12 gösteri yapıldı. Gösteriler her yaştan seyirci tarafından ilgiyle ve beğeniyle izlendi.
25 Nisan Perşembe günü 09.00 – 12.30 saatleri arasında Anadolu Üniversitesi Oda Tiyatrosunda “Gölge Oyunlarının Yaşatılması ve Geleceğe Aktarılmas”ı konulu Panel gerçekleştirildi. Panele konuşmacı olarak Uluslararası Kukla Birliği (UNIMA) Başkanı Dadi PUDUMJEE, Mısır UNIMA Başkanı Walıd Mohamed M. BADR, Çin Tangshan Gölge Tiyatrosu Müdürü Da JIANGUANG, Endononezya’dan Prof Hadiprayitno KASIDI, Sri SURYATI, Ülkemizden Prof Dr Özdemir NUTKU, UNIMA Türkiye Milli Merkezi Başkanı Mevlüt ÖZHAN katıldılar.
Panelde konuşmacılar gölge tiyatrolarının kendi ülkelerindeki gelişiminden söz ettiler. Dram tiyatroları, opera, bale sanatları ile sinema ve televizyonun gelişmesinin gölge sanatlarına olan ilgiyi azaltması üzerine yaşatma ve geliştirme konusunda yaptıkları çalışmalardan söz ettiler.
Çin ve Endonezya’dan gelen konuşmacıların verdiği bilgiye göre ülkelerinde gölge tiyatroları eski yıllarda olduğu kadar canlı ve yoğun olmamakla birlikte yaşamakta ve ilgiyle izlenmektedir.
Paneldeki sunumlarda gölge tiyatrolarının yaşatılması için yapılan çalışmaların genelde her ülkede benzer özellikler gösterdiği vurgulandı. Oyunları bu güne göre uyarlamak, özünü bozmadan küçük değişiklikler yaparak seyircilerin ilgisini çekmek, festivaller, şenlikler yaparak tanıtmak ve gündemde tutmak, yeni sanatçılar yetiştirmek, sanatçıları maddi ve manevi olarak desteklemek gibi çalışmalar yapılmış ve yapılıyor.
Gölge sanatını gelecek kuşaklara aktarma konusunda yapılması gereken çalışmalarla ilgili öneriler de benzeşiyor. Bunları şöyle özetleyebiliriz;
– Devlet; önemli kültür değeri olan bu sanatın tanıtımı ve yaşatılması için daha çok çaba göstermeli, gruplara ve sanatçılara desteğini artırmalı,
– Gölge oyunu sanatçılarının akademik düzeyde uygulamalı bir eğitimle yetişmeleri sağlanmalı,
– Gölge oyunu müzeleri açılmalı, bu müzeler sadece gölge oyunu materyallerinin sergilendiği klasik müze anlayışında değil, canlı anlatımların, gösterilerin yer aldığı, bir anlayışla yapılmalıdır.
– Gölge oyunu arşivleri oluşturulmalı, sanatçıların ve araştırmacıların arşivlere kolayca erişimleri sağlanmalı,
– Gölge oyunlarıyla ilgili bütün kaynakların bulunduğu elektronik kütüphaneler oluşturulmalı,
– Ulusal ve uluslararası düzeyde çalıştaylar, bilimsel toplantılar düzenlenmeli, tartışmalar, fikir değişimleri yapılmalı,
– Yeni üretimler yaparak günceli yakalamalı,
– Estetiği artırmalı,
– Gençlere aktarmalı,
– Bütün çalışmalarda toplumun desteğini almalı.
Gölge sanatının gelişmesi konusunda yapılacak çalışmalar için Panelin bir başlangıç olması temeni edilerek panel tamamlandı.
Aynı gün 16.30 – 18.00 saatleri arasında UNESCO Türkiye Milli Komisyonu Başkanı Prof.Dr. Öcal OĞUZ’ un başkanlığında, Çok Uluslu Dosya Hazırlama Yuvarlak Masa Toplantısı gerçekleştirildi. Panele katılan konuşmacılar ve sanatçıların katıldığı toplantıda gölge sanatının gelecek kuşaklara aktarılması konusunda işbirliği yapabilme, gölge oyununu yaşatıldığı ülkelerle birlikte UNESCO ya ortak dosya hazırlayabilmenin mümkün olup olamıyacağı konusu tartışıldı. Katılımcılar, ortak çalışmanın gölge sanatının geleceğe taşınması açısından yararlı olacağını, ortak dosya hazırlayarak UNESCO’ya sunmanın da çok iyi bir yaklaşım olduğunu ancak gölge oyununun geleneksel olarak yaşatıldığı bütün ülkelerin bu sürece dahil edilmesinin gerektiğini ifade ettiler. Yuvarlak masa toplantısının bu amaca ulaşmanın başlangıç noktası olabileceği, bu tür toplantıların geniş katılımlı olarak sürdürülmesinin amaca ulaşmak için gerekli olduğu belirtildi. UNIMA Başkanı Dadi PUDUMJE geleneksel gölge tiyatrolarının yaşatıldığı ülkelerin listesini hazırlayıp göndereceğini, ayrıca Yeni Delhi’ de böyle bir toplantı yapılması için girişimlerde bulunacağını söyledi.
Festival kısa sürede organize edilmesine karşın gösteriler, gösterilere ilgi, panel ve yuvarlak masa toplantısında görüş birliğine varılması, değişik ortamlarda bir araya gelerek çalışmaların sürdürülmesi konusundaki kararlılık açısından oldukça başarılı olmuştur.
