Elif Temuçin, Assitej Türkiye/ 13 Mayıs – 20 Mayıs 2012 tarihleri arasında Washington DC’de gerçekleştirilen, The Kennedy Center’ın düzenlemiş olduğu ‘12. New Visions, New Voices’ (Yeni Görüşler, Yeni Sesler) isimli bienale oyun yazarı olarak davet edildim. Ayrıca, ASSITEJ oyun yazarları iletişim ağını oluşturan ‘Write Local Play Global’ (Yerel Yaz, Küresel Oyna)’ın ASSITEJ Türkiye temsilcisi olarak etkinlikte yer aldım. Türk Kültür Vakfı’ndan kazandığım burs sayesinde katılabildiğim bu bienalde, çoğunluğunu Amerikalı sanatçıların oluşturduğu, yazarlar, oyun müziği bestecileri, yönetmenler, dramaturglar, yayıncılar vb bir çok kişi bulunuyordu.
Etkinliğin uluslararası ayağını ise benim de içinde bulunduğum farklı ülkelerden gelen beş oyun yazarı oluşturuyordu. Bu uluslararası oyun yazarları: Danimarka’dan Methe Bendix, İrlanda’dan Joe Brennan, İsveç’ten Cristina Gottfridsson, aslen Meksika’lı ama Kanada’da yaşayan Amaranta Leyva. Ayrıca, dramaturji ve drama konusunda uzman İngiltere’den Cecily O’neil, tüm hafta boyunca bizimleydi.
Bienal; okuma tiyatrosu, provalar, dramaturji toplantıları, farklı başlıklar üzerine tartışmalar ve seminerler gibi bir çok etkinliği içeriyordu.
Bir hafta gibi kısa bir süreye bir çok etkinliğin sığdırıldığı bu bienalin bir ayağını, tamamı sahne üstünde okunacak oyunlar oluşturuyordu. Avustralya, İngiltere ve Amerika’dan seçilen sekiz oyunun 4 gün boyunca provaları yapıldı ve etkinliğin son üç gününde bu oyunların okuma tiyatrosu şeklinde sunumları gerçekleşti. Biz de beş uluslararası oyun yazarı olarak etkinlik öncesinde seçtiğimiz iki oyunun provalarını 4 gün boyunca takip ettik. Okumaları gerçekleştirilen oyunlar: Avustralya’dan Finegan Kruckemeyer’in ‘The Boy At The Edge of Everything’ (Her Şeyin Kıyısındaki Çocuk), Amerika’dan Barbara Wiechmann’ın ‘Snow Queen’ (Karlar Kraliçesi), Amerika’dan Gabriel Jason Dean’in ‘The Transition Of Doodle Pequeno’ (Doodle Pequeno’nun Dönüşümü), İngiltere’den Kevin Dyer’ın ‘Minotor’, Roald Dahl’ın eserinden hareketle yazılan Timothy Allen Mcdonald’ın ‘James and The Giant Peach’ (James ve Dev Şeftali) müzikali, Amerika’dan Ernie Nolan’ın ‘A lonely Boy’s Guide to Survival’ (Yalnız Çocuğun Hayatta Kalma El kitabı), Avusturalya’dan Clauide O’Doherty’in ‘Cautionary Tales For Children’ (Çocuklar için Meseller) ve bu yıl ilk kez uygulanan çeviri projesi kapsamında yer alan, Alman oyun yazarı Martin Baltscheit‘in ‘Only A Day’ (Sadece bir Gün).
Okumaları yapılacak bu oyunlardan ‘Herşeyin Kıyısındaki Çocuk’ ve ‘Minotor’ adlı oyunların provasına 14-17 Mayıs tarihleri arasında katıldım. Kısaca bilgi vermek gerekirse: dört gün süren provalar boyunca yazımı tam olarak bitmemiş oyun oyuncularla prova edilirken, yazar tarafından yeniden yeniden yazıldı. Yönetmen, dramaturg ve yazar birbirlerini etkinlik öncesinde bir şekilde tanıyor olsa da oyuncular Kennedy Center’ın seçtiği oyunculardan oluştuğundan ilk provada tanışmış oldular. İlk kez bir araya gelinmesine rağmen, herkesin büyük bir özenle işe koyulduğunu söylemem gerek. Bir yazar olarak, yazım aşamasındaki bir oyunun üzerine tüm ekiple kafa yormanın oldukça güzel bir olanak olduğunu düşünsem de, aynı zamanda zorlu bir süreç olduğunu da fark etmiş oldum. Metin üzerine elbette oyuncu, yönetmen, dramaturg farklı bakış açılarına sahip. Bu yüzden provalar sırasında kimi zaman metnin analizi bir fikir bombardımana dönüştü. Yazarın sakin bir kafayla, ne anlatmak istediğini net bir şekilde belirlemesi ve buradan hareketle her eleştiri ya da fikri değerlendirmesi gerekliliğini bir kez daha görmüş oldum. Yeniden deneyimleme fırsatı bulduğum bir başka nokta da oyun yazmının yönetmenle ama özellikle oyuncuyla tamamlanan bir şey olduğunun farkındalığıydı. Bu noktada kendimi çok şanslı hissettiğimi söylemeden edemeyeceğim, çünkü ekibimiz Tiyatro BeReZe’de de metnin yazımı bir nevi sahne üstünde oyuncularla tamamlanıyor ve bu süreç, yazımıma büyük katkı sağlıyor. Dört günlük prova sürecine sadece gözlemci olarak katılmak da farklı bir deneyim oldu. Ne söyleyeceğini düşünmeden sadece dinleyerek metnin analizine zihnen katılmak ilginçti.
New Visions New Voices’ın biz uluslararası oyun yazarları için bir başka ayağı ise sadece bizim katılımımız ile gerçekleştirilen bir dizi seminerdi.
İlk seminer Kim Peter Kovac liderliğinde, yazdığımız oyunların Amerika’da sahnelemesi için neler yapmalıyız üzerineydi. Amerika’daki yazarın telif hakları, prova sürecindeki konumu, yazarın uyması gereken kimi kurallar üzerine bilgi verildi. Amerika’da çocuk tiyatrosuna verilen önemin gittikçe arttığı, Assitej Amerika gibi birliklerle daha organize çalışmalar yapıldığı üzerine de konuşuldu, tartışıldı. Yine biz de, farklı ülkelerden gelen yazarlar olarak, kendi ülkelerimizdeki işleyiş hakkında bilgi verdik.
İkinci seminerin başlığı ‘Kamu ile Çalışmak’tı. Seminer, The Kennedy Center’ın eğitim biriminde, eğitmen ve okul programları yöneticisi olarak çalışan Jeanette Mccune liderliğinde gerçekleşti. Kennedy Center’ın eğitim birimi hakkında bilgi verildi. Ayrıca geçmişte yaptıkları ve hali hazırda devam eden projelerden söz edildi. Şu an devam eden ve benim gerçekten ilgimi çeken projeleri Washington DC’deki gelir düzeyi düşük 27 okulda gerçekleştirdikleri, sanat eğitimi üzerine öğretmenlerle yaptıkları proje. Bu projede sanat eğitimi veren öğretmenlere sordukları ilk soru ‘ Öğrencilerinle neyi paylaşmak istiyorsun?’. Kennedy Center bünyesindeki müzisyenler, oyuncular, dekor, kostüm tasarımcıları gibi bir çok sanatçı bu okullara gidip, öğretmenlerle bir dizi çalışmalar yapıyorlar, ardından da araştırma sonuçları belediyelere bildiriliyor, ihtiyaçlar da ortaya çıkmış oluyor. Jeanette’nin de dile getirdiği gibi aynı şekilde öğretmenler de öğrencilerine, kendilerini daha rahat ifade edebiliyorlar. Kimi okullarda da bir sezon boyunca sanatçı, öğretmenle birlikte derse giriyor, böylece eğitim sürecini birlikte tamamlıyorlar. Sonuçta sanatçılar ve eğitimciler sıkı bir biçimde yanyana çalışmış oluyorlar.
Üçüncü ve son seminer ise Genç Oyunyazarları Tiyatrosu üzerineydi. Sanat Yönetmeni David Andrew Snider ve program yönetcisi Nicole Jost bizimleydi. Genç Oyunyazarları Tiyatrosu 15 yıldır okullara giderek gençlere oyun yazımı üzerine seminerler verip onları oyun yazmaya teşvik ediyorlar. Genelde okullarda bir dönem boyunca ana dili İngilizce olmayan öğrencilerin İngilizce derslerine girerek gençlerin oyun yazarak ya da oyun okuyarak dil becerilerini geliştiriyor, hem de sanat eğitimine büyük ölçüde katkıda bulunuyorlar. Üstelik yazılan oyunlardan bazıları sahneleniyor da.. Oldukça kapsamlı ve etkileyici bir program..
Seminerlerin dışında 15 Mayıs günü, Cecily O’neil ile henüz yazım aşamasında olan ‘Biz Sizi Ararız’ isimli gençlik oyunum üzerine iki saatlik bir özel görüşme yaptık. Gayet verimli bir sohbet oldu. Cecily’nin dramaturgi konusuna hakimiyeti ve sorduğu sorular, altını çizdiği noktalar, oyunuma uzak açıdan bakma fırsatını sundu. Ayrıca hafta boyunca Cecily ve diğer uluslararası oyun yazarlarıyla yazarlık üzerine konuşmak, yazım süreci üzerine tartışmak oldukça iyi geldi diyebilirim.
18-20 Mayıs tarihleri ise inanılmaz bir yoğunlukta geçti. Sekiz oyunun okunması ve ardından bu oyunlar üzerine tartışma gerçekleşti. Aynı zamanda öğle yemeği sırasında farklı başlıklar üzerinden biraraya gelindi. Benim yer aldığım tartışma başlığı ‘Yeni Çalışmalar için Yeni Modeller’di. The Coterie Theater’dan Jeff Church, oyun yazarı ve hikaye anlatıcısı David Gonzalez ve Lincoln Center Enstitüsü’nden Peg Schuler-Armstrong liderliğinde , birlikte çalışmak ve yeni çalışmalar yaratmak için nasıl bir yol izlenmeli üzerine bir tartışma olmasını beklesem de her ülkede varolan maddi sorunlar masaya yatırılmış oldu. Bir tek Avusturalya kültürel çalışmalar için kapılarının açık olduğunu ve maddi durumlarının oldukça iyi olduğunu söyledi. Biz de imrenerek baktık. Kısa süreli bir tartışma olduğu için yeterince verim alamadığımı söylemem gerek.
19 Mayıs sabahı uluslararası oyun yazarları için en önemli gündü, çünkü oyunlarımızın sunumu o gün gerçekleşti. Her yazar kısaca tanıtıldıktan sonra oyunlarından bir bölüm okudu. Ben de ‘Biz Sizi Ararız’ oyunumdan bir bölümü Türkçe okudum. Katılımcılar ise Ingilizce’sinden takip ettiler. İlginç ve keyifli bir deneyimdi. Aynı günün akşamı bir çok Amerikalı oyun yazarının da oyunlarının sunumu oldu. Oyunlarımız üzerine sohbet edildi.
Sonuç olarak; tüm hafta, bir çok yazar, oyuncu, eğitimci, dramaturg, yapımcı, yönetmen, yayıncı, festival koordinatörü vb. ile tanışma, farklı kültürler hakkında tartışma, her ülkenin tiyatro yaşantısı üzerine bilgilendirmeyle geçti. Yorucu fakat verimliydi. Kendi özelimde ise hem hiç bilmediğim Amerika’daki çocuk tiyatrosu hakkında bir fikir edinmiş oldum, hem de uluslarası oyun yazarları ve Cecily ile oyun yazarlığına odaklandığım öğretici bir süreç geçirdim. Bu süreçte en önemli şeylerden biri de, rehberimiz Eastern Michigan Üniversitesi’nden eğitmen sanatçı, yönetmen ve dansçı Jenney Anne Koppera hayatımızı çok ama çok kolaylaştırması. Buradan kendisine bir kez daha teşekkürler. Ayrıca ASSITEJ Türkiye Merkezi’ne, başarılı ev sahipliği için Kennedy Center’a ve finansal desteği için Türk Kültür Vakfı’na da teşekkür ederim.
Elif Temuçin
