Sevengil’in Değerli Hazinesi

Dikmen Gürün

Refik Ahmet Sevengil’in ilk ve temel kaynak olan Türk Tiyatro Tarihi’ni yazarken bir araya getirdiği özgün belgeler Muhsin Ertuğrul Sahnesi Fuayesi’nde sergileniyor. İstanbul Tiyatro Festivali kapsamındaki sergide Sevengil’e ait Osmanlı dönemi tiyatro afişleri, ilanlar, mektuplar ve fotoğraflardan oluşan orijinal parçaların yanı sıra kişisel eşyaları, fotoğraflar da dikkat çekiyor. Projenin yaratıcısı ise Sevengil’in torunu Nesteren Davutoğlu.

18. İstanbul Tiyatro Festivali kapsamında önemli bir sergi yer alıyor Şehir Tiyatroları Muhsin Ertuğrul Sahnesi Fuayesi’nde…

Bu sergide Türk tiyatrosu araştırmacısı Refik Ahmet Sevengil’in türünde ilk ve temel kaynak olan “Türk Tiyatro Tarihi”ni yazarken bir araya getirdiği özgün belgelerin sadece bir kısmı yer alıyor. Benim kuşağımdan olup da bu kitapları okumamış bir tiyatro insanı, bir tiyatro sevdalısı var mıdır acaba? Hiç sanmam.

Ne yazık ki kitapların baskısı tükenmiş olduğu için artık ancak sahaflarda (o da şanslıysanız) bulunabiliyor. Söz konusu kitaplar tiyatromuzun 19. yüzyıldan itibaren İstanbul’daki gelişimini gözler önüne seriyor. Sevgiyle, özenle, akıcı bir dille yazılmışlar. Yakında, genç kuşaklar da Refik Ahmet Sevengil’i yakından tanıyabilecekler, çünkü Kırmızı Yayınları tarafından yeniden baskıya hazırlanıyor “Türk Tiyatro Tarihi”.

Sergide Sevengil’e ait Osmanlı dönemi tiyatro afişleri, ilanlar, mektuplar ve fotoğraflardan oluşan orijinal parçaların yanı sıra kişisel eşyaları da dikkat çekiyor. Projenin sahibi, yaratıcısı Sevengil’in torunu olan Nesteren Davutoğlu. Serginin editörlüğünü üstlenen isim ise yeniden yayına hazırlanmakta olan 1000 sayfalık “Türk Tiyatro Tarihi” kitapları içinden seçtiği alıntılarla hikâyeyi kuran Cemal Ünlü. Zeynep Altıok Akatlı proje koordinasyonunu gerçekleştiriyor. Şehir Tiyatroları’ndan dramaturg Tarık Günersel ve sahne tasarımcısı Aysel Doğan projenin hayata geçmesinde katkıları olan isimler.

Köklü tiyatro geleneğini temsil eden ağaç motifinden esinlenerek fuayede yer alan zarif panolar “Eski Türklerde Dram Sanatı”ndan başlayarak “Tanzimat Tiyatrosu Tekniği”ne,“Ermeni Sahnesinin Yıldızları”na, “Saray Tiyatrosu”, “Meşrutiyet Tiyatrosu”na, “Muhsin Ertuğrul’un Kurduğu Tiyatrolar”a uzanıyor. Elbette ki 98 yıllık bir kurum olan“Darülbedayi” bu akışın en önemli bölümlerinden birini oluşturuyor. İlk sanatçılar, ilk turneler, ilk oyunlar, fotoğraflar, afişler, umutlu bakışlar…

Cumhuriyet Türkiye’sinin Kültür Adamı

Nesteren Davutoğlu, “Dedem Refik Ahmet Sevengil’i hep çalışırken, yazı yazarken hatırlarım” diyor. “O Cumhuriyet Türkiye’sinin kültür adamlarındandı. Gazetecilik, yazarlık, radyoculuk gibi birçok uğraşı vardı ama tiyatro onun gözbebeğiydi. Derin araştırmalar ve yoğun emekle yazdığı 5 ciltlik tiyatro tarihi kitabı, onu ülkemizin ilk Türk tiyatro tarihi yazarı yaptı. Arşivindeki mektup ve yazışmalara bakınca, üzerlerindeki el yazısıyla notları olan gazete kupürleri ve tomarla müsveddeyi görünce hazırlanması yıllar süren bu eserlerin, bilgi ve sevgiyle yoğrulduğunu görmemek mümkün değil. Kitapları ardıllarına yol gösterdi, birçok kişi tarafından kaynak kitap olarak değerlendirildi. Dedemin arşivine baktıkça değerli bir hazineyi çalışma odama kapatmışım gibi gelir. Benim için elmas kadar değerli olan 100, 150 yıllık tiyatro el ilanlarını çekmecelerinden çıkarıp dönem fotoğraflarıyla birlikte tiyatroseverlerle paylaşmak istedim.”

12 Mayıs’tan başlayarak Tiyatro Festivali boyunca Refik Ahmet Sevengil’in gençlerle buluştuğunu görmek, görecek olmak ayrıca heyecan verici… Nesteren Davutoğlu “Geçmişe bakmanın bugünü iyi değerlendirmek, geleceği kurmak konusunda bize boyut kattığını düşünürüm” derken ne kadar haklı… “İstanbul’un geçmişteki toplumsal hayatına ayna tutan ilanlarda hem Osmanlıca, hem Ermenice, hem Rumca hem Fransızca temsil bilgilerinin olması pek hoş. İstanbul’un farklı kültürlerle zenginleşmiş yaşamının canlı bir göstergesi. Tiyatromuza emek vermiş nice sanatçı, yönetmen, yazar ve yöneticinin değerli anısına bugünden saygı dolu bir gönderme ve tiyatronun geleceğine ve açacağı ufukta gelişecek tüm fikirlere saygıyla…”

28 Mayıs tarihinde ise İKSV Salon’da Mehmet Eryılmaz’ın yönettiği bir belgesel gösterilecek: “Bir Aydınlık Adam, Refik Ahmet Sevengil.” Gösterimi; Engin Uludağ, Selim İleri ve Nesteren Davutoğlu’nun yer aldığı konuşmalar izleyecek.

Cumhuriyet