27 Mart Dünya Tiyatrolar Günü yaklaşırken tiyatro yayıncılığını mercek altına aldık. Benzer bir tablo çıktı karşımıza: “Gazete ve dergiler bir-iki kişi tarafından hazırlanıyor, 2-3 bin baskı yapıyor, yazarına telif ödeyemiyor.”Mitos Boyut, Mimesis, Tiyatro Tiyatro-Yeni Tiyatro Dergisi, Tiyatro Gazetesi… Türkiye’de tiyatro oyunları yayınlayan, haber, çeviri ve araştırmaları sanatseverlerle buluşturan yayınların sayısı bir elin parmağını geçmeyecek kadar az. Çoğunun çalışma şartları, sorunları, okuyucu oranları aynı. 2-3 bin baskı yapıyorlar. ‘Tiyatro kitabının okuyucusu azdır’ gerekçesiyle kitabevlerinin görünmeyen raflarına konuyor, reklam alamıyor, kendi maliyetini zar zor çıkarıyorlar. Ve hiçbiri yazarına telif ödeyemiyor.
Türkiye’de oyun kitabı yayımlayan tek yayınevi Mitos Boyut’a bir dokununca bin ah işitiyoruz. 1991 yılından bugüne 580 kuram ve oyun kitabı basan yayınevinde çalışan toplam personel sayısı üç. Baskıya girecek kitapları onlar okuyor, düzeltmelerini yapıyor, yayına hazırlıyor. Sayının bu kadar az olmasının sebebi tahmin edileceği gibi ekonomik sıkıntılar. Tiyatro oyunlarına talep çok az olduğu için bir kitap 2 bin basılıyor. Her kitabı satış listesinde tutmak, bu işin ‘olmazsa olmazı’ kabul edildiği için stok yöntemiyle işler yürütülmeye çalışılıyor. Kasaya sıcak para girmediği için de yayınevi ancak kendi yağıyla kavrulmaya çalışıyor.
Mitos Boyut Genel Yayın Yönetmeni Yılmaz Öğüt’ün bu alanda yayın yapmanın zorluklarını anlatan farklı bir tespiti daha var: “Tecrübelerimiz gösteriyor ki; oyuncu, yönetmen ve idareciler yayınlarımızı takip etmiyor. Okurlarımızın yüzde 80’i öğrenci ve kursiyerlerden oluşuyor. Onlar da tiyatro sanatçısı olduklarında oyun kitaplarıyla ilişkilerini kesiyor. 18 yılda 2 bin adet oyun kitabı bile tükenmiyor.”
Tiyatro yayınlarının amiral gemisinde durum böyle. Çok da iç açıcı olmayan tablo insanın aklına ister istemez şu soruyu getiriyor: “Kaptan gemiyi neden terk etmez?” Öğüt’ün yanıtı net: “Tiyatroya katkıda bulanmak ve tarihini kayda geçirmek!” Peki güzel günler nasıl gelir: “İzleyici kitap alır, oyuncular fotokopi çekmekten vazgeçer. Medyadaki kitap tanıtım köşeleri ve televizyonlardaki tanıtım programları tiyatro kitaplarına yer verirse gemi karaya oturmaz.”
Kulüpten Akademik Camiaya…
Tiyatro yayınları arasında en köklü geçmişe sahip (22 yaşında) dergi Mimesis. Boğaziçi Üniversitesi Oyuncuları’nın (BÜO) çıkardığı derginin ilk yıllardaki hedefi kulübün yaptığı araştırmaları kayıt altına almak. Sonraları makaleler, araştırma ve çeviriler artınca özellikle akademik dünyada popüler bir dergi haline geldi. Altıncı sayıdan sonra Boğaziçi Yayınevi tarafından basılan, on üçüncü sayıdan sonra her yıl iki sayıyla okuyucunun karşısına çıkan derginin kadrosu, öğrenciler ve BÜO mezunlarından oluşuyor. Yükü sırtlanan kadro 15 ama her yayında sayı değişiyor. Akademisyenler ve entelektüel camiadan aldığı destek derginin niteliğini artırıyor.
Yaygın oyunculuk kuramlarını, tiyatroya yön veren akımları, yazarları ayrıntılı bir şekilde inceleyen editörlerden Fırat Güllü, formatta bir değişime gideceklerini söylüyor: “Dergi yayına başlarken bir terminoloji oluşturmak ve okullaşmaya gitme çabası vardı. Ancak dergi formatında olduğumuz için çok fazla raflarda kalmıyor. Bunun için yeni bir arayış içindeyiz. Kitap gibi olsa çıkabilir ya da özel sayılar çıkarılabilir. İlk çıktığımızda bin basıyorduk, Grotowski özel sayısından sonra 2 bin 500 baskı yaptık. Şu an 5 yüz, bin arasında değişiyor. Umarız kısa sürede hedeflediğimiz rakamlara ulaşırız.”
Karı-Koca Gazeteye El Attı
Türkiye’nin tek tiyatro gazetesi bir ailenin elinden çıkıyor. Devlet Tiyatrosu’nda oyunculuk yapan Nurhan Uslu ile tiyatrocu eşi Nazif Uslu arasında özel bir iş paylaşımı var. Biri imtiyaz sahibi, biri genel yayın yönetmeni. Eve iş götürmekten de hiç şikâyetçi değiller. Gazetede köşe yazan, Mask-Kara Tiyatrosu’nda beraber oyunlar sahneye koyan ikilinin derdi, Türkiye’nin farklı yerlerindeki tiyatroları görünür kılmak. Bunun için sayfalarında amatör-üniversite-belediye tiyatrolarına yer veriyor, onların sıkıntılarına çözüm arıyorlar. Ayda bir yayımlanan ve bu ay 13. sayısı raflara çıkan gazetenin kaderi diğerleriyle ortak. Aylık abonelik ücreti 20 TL olmasına rağmen tirajı 3 bin-5 bin arasında değişiyor. Dağıtım probleminden dolayı da Türkiye’nin birçok iline gitmiyor, tanıdıklar aracılığıyla Kırgızistan, Avusturalya ve Almanya’ya gönderiliyor. Tiyatro Gazetesi’nin okuyucusu en fazla olduğu il Ankara. Onu kırsal iller takip ediyor.
Herkese Bir Oyun Hediye
Oyun, Sahne, Tiyatro Tiyatro Dergisi ve Yeni Tiyatro Dergisi sanatseverlerle buluşan diğer dergiler. İçlerinde en çok ön plana çıkan Tiyatro Tiyatro Dergisi. 21 yıldır yayın hayatına aralıksız devam eden, tiyatro ödülleriyle adından sıkça söz ettiren derginin bütün yükünü Mustafa Demirkanlı yükleniyor. 3 bin baskı yapan dergiyi evinde yayına hazırlayan Demirkanlı, okurun az olmasına rağmen tiyatrolardan gelen taleplerin fazla olmasından şikâyetçi: “Tanıtım, eleştiri yazısı derken boğulup kalıyoruz. Birçok insan kendilerini umursamadığımızı zannediyor. Bu da bizi yoruyor ve üzüyor.” Kocaeli Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Bölümü öğrencileri uygulama alanı bulsunlar, tiyatro gündemi bulsunlar diye çıkarılan Yeni Tiyatro Dergisi bugün bütün 23 kente ulaşıyor. Bu dergiyi diğerlerinden ayıran özellik ise her ay Türkiye’de yayımlanmayan bir kitabı hediye etmesi. Hangi kitabın yayımlanacağına kurul karar veriyor ve yazılar onların onayından geçiyor. Yayın yönetmeni Erbil Göktaş’a göre derginin az satılmasının sebebi, izleyicinin ‘tiyatro okunmaz, izlenir’ bakış açısı.
