Mimesis Çeviri / Edebiyat uzmanları Norveç’in ünlü oyun yazarının eserinin “kayıp parçalarının” sahte olduğunun iddia edilmesiyle utanç içerisinde kaldı.
The Observer. 1 Ocak 2012, Çeviri: Burak Akyunak
Gemma Arterton ve Stephen Dillane Ibsen’in The Master Builder adlı oyununu Londra’daki Almeida’da icra ederken. Fotoğraf: Tristram Kenton
İskandinavya’nın seçkin sanat çevrelerini içine çeken ve Norveç’in en iyi edebiyat uzmanlarını sınayan bir olay yaşanıyor.
Önümüzdeki birkaç ay boyunca, Norveç polisi mali suçlar birimi müfettişleri, ülkede tüm gözlerin ülkenin en ünlü yazarlarına çevrilmesine sebep olan bir sahtekârlık iddiasını araştırmak üzere, oyun yazarı Henrik Ibsen ve Nobel ödüllü romancı – ayrıca Nazi sempatizanı – Knut Hamsun ile ilişkisi olduğu iddia edilen eşya ve mektupları bulmak üzere piyasayı tarayacak.
Geir Ove Kvalheim adındaki Norveçli metin yazarı ve oyuncu, bir düzineden fazla belgede sahtecilik yapmak suçundan gözaltına alındı ve Nisan ayında mahkemeye çıkarılacak.
Dolandırıcılık iddiası, Kvalheim’in, Ibsen’in daha önce bilinmeyen bir oyunu olan The Sun God’a [Güneş Tanrısı] ait belirli parçalar bulduğunu ve bu buluşun Norveç edebiyat tarihini değiştireceğini açıklamasından sonra ortaya çıktı.
Konuyla ilgili ilk alarm verenlerden biri olan Hamsun uzmanı Lars Frode Larsen, bu sahtekârlığın 1983’te ortaya çıkan sahte Hitler günlüklerinden sonra edebiyat dünyasında yapılan en büyük sahtekârlık olduğunu belirtti.
Oslo’nun Norlis antika kitapevinden Rolf Warendorf, Observer’a “Kvalheim çok ikna ediciydi” açıklamasını yaptı. “Hikâyesine göre kendisi, İkinci Dünya Savaşı’yla ilgili üniformalar, madalyalar gibi her türlü eşyayı toplayan bir koleksiyonerdi ve İspanya ve Norveç’te yaşayan yaşlı Nazilerle irtibat kurmuştu.”
Warendorf’un utancı bununla bitmiyor. Piyasaya sürülen birçok sahte eserin çıkış kaynağının onun antika dükkânı olduğu belirlendi. Bu eserler arasında Ibsen’in John Gabriel Borkman adlı oyununun ilk baskısının, Çığlık adlı tablonun ressamı Edvard Munch’e ithaf edilmiş imzalı bir kopyası da bulunuyor.
Warendorf ayrıca 1943 tarihli bir cep almanağı satın almış. Knut Hamsun’un bu almanağın içinde Adolf Hitler’e o yılın Temmuz ayındaki talihsiz bir buluşma için özür dilediği bir mektup taşıdığı belirtiliyor. Bu dokümanların sekiz tanesi Norveç ulusal kütüphanesinin toplamda 75,000 sterlin ödeyerek satın alabileceği kadar inandırıcı bulunmuş.
Cappelens kitapevinden Jørgen Cappelen de Kvalheim ile ilgili şüphelerini dile getiren bir diğer uzman. 2006’da Kvalheim’in kendisine detaylı bir inceleme yapması için gönderdiği The Sun God bölümünü satın almayı reddetmiş. “El yazısını doğrulayamadık. Ibsen’in imzasını da doğrulayamadık.” diyor.
Daha sonra bir grup antika kitapçı ulusal kütüphaneyle birlikte çalıştı ve ülkenin önde gelen Ibsen ve Hamsun uzmanlarını eserleri incelemesi için bir araya getirdi. İlk olarak Norveç polisi davayı almayı reddetti. Mali suçlar biriminin, Kvalheim tarafından 50,000 sterlin karşılığında satılan en az 13 parçanın sahte olduğuna karar veren uzmanları görevlendirmesi 2008 yılını buldu. Kvalheim Kasım ayında tutuklandı.
Warendorf sahte dokümanların gerçek sayısının çok daha fazla olabileceğine inanıyor. “Piyasada oldukça etkin bir tacirdi. Bence bu bulunanlar, yaptığı sahtekârlıkların sadece ufak bir parçası” diyor.
Davaya uzanan yıllar boyunca Kvalheim, İkinci Dünya Savaşı sırasında Nazilerle çalışan Norveçlilerle yakın ilişkiler kurdu.
Arkadaşlık kurduğu bu kişiler arasında, kendisine almanağı verdiğini iddia ettiği, savaş dönemi Norveç’inin faşist hükümetinin asli üyesi olan Finn Thranna da bulunuyor. Arkadaş olduğu bir diğer isim ise, Nazi askeri unvanlarının en yükseklerinden biri olan Altın Alman Haçı’na layık görülen tek Norveçli olan eski Waffen-SS üyesi Fredrik Jensen’di.
Jensen’le olan ilişkisi, bir belgesel için çektiği ve Jensen’in Nazi savaş suçlularına yardım ve yataklık ettiğini kanıtladığını iddia ettiği röportaj görüntülerini polise vermesiyle bozuldu. Bu iddia üzerine gazeteler Jensen’i, Mauthausen toplama kampındaki esirler üzerinde ölümcül tıbbi deneyler yürüttüğü için “Doktor Ölüm” lakabıyla anılan Avusturyalı Aribert Heim’i İspanya’daki evinde saklamakla suçladı. Ne var ki Jensen geçtiğimiz yılın Temmuz ayında 90 yaşında hayatını kaybederken, Heim’in aslında 1992’de Kahire’de öldüğü düşünülüyor. 2007’de Norveç mahkemeleri, Kvalheim’in bu iddia sebebiyle Jensen’e 40,000 sterlin tazminat ödemesine karar verdi.
2007’deki davadan sonra Jensen polise giderek Altın Alman Haçı’nı Kvalheim’e hediye ettiğini gösteren mektupların sahte olduğu suçlamasıyla Kvalheim’i şikâyet etti. Bu şikâyet, şu anda savcı tarafından Kvalheim’e yöneltilen suçlamalar arasında gösteriliyor.
Sahtekârlık iddiaları Ibsen’in İngiltere’de ilgi gördüğü bir zamana denk geliyor. 2011’de National Theatre Ibsen’in Emperor and Galilean adlı eserinin İngiltere prömiyerini gerçekleştirdi. Londra’daki Arcola Tiyatrosu Ibsen klasiği Bir Bebek Evini sahnelerken Jeremy Street Tiyatrosu Little Eyolf adlı eseri sahneye taşıdı.
Hortlaklar adlı eserinin bir kereliğine sahnelenmesi için 1891’de Londra’da bulunan Ibsen, George Bernard Shaw ve Thomas Hardy gibi yazarlar tarafından desteklenmişti. Daily Telgraph tarafından “iltihaplı ve müstehcen”, “alenen yapılan çirkin bir eylem” ve “edebi leş” olarak tanımlanan oyun, zina ve zührevi hastalıkları konu edinmesi nedeniyle sansürlenmiş ve yasaklanmıştı.
Savcı Aud Slettemoen, Kvalheim’in davayı temyize götürmesi halinde duruşmaların yıl boyunca devam edebileceğini belirtiyor. “Bu biraz karışık bir dava olacak. Daha önce böyle bir davamız olmamıştı” diyor.
Bir Norveç gazetesinin suçlamalarla ilgili yorum yapma talebini geri çeviren Kvalheim, suçlu bulunması halinde altı yıla kadar hapis cezası istemiyle yargılanıyor.
