Mimesis Çeviri / Işıklar açılıyor ve siyah Afro peruklarıyla dansçılar Lady Gaga’nın “Born This Way” adlı şarkısının akustik bir versiyonuna zarif hareketlerle eşlik ediyor. Seyircilerin gürültüsünden beğendikleri anlaşılıyor.
Wall Street Journal. 16 Kasım 2011, Çeviri: Levent Soy
Oahu’da yaşayan Molly Mayher, geçtiğimiz ay Makuakane’in topluluğunu San Francisco’da izlemiş: “Disko muhabbeti beni pek cezbetmiyor. Daha geleneksel bir hulayı tercih ederim” diyor.
San Francisco’daki Güzel Sanatlar Sarayı’nda bu ünlü pop şarkısını yankılandıran grup, Waikiki’nin sazdan etek giyen dansçılarından oldukça farklı. Ancak, 1980’lerin başında Honolulu’dan San Francisco’ya geçen Patrick Makuakane tarafından kurulan Na Lei Hulu I Ka Wekiu dans topluluğu, ülkenin önde gelen hula dansı gruplarından birisi.
Hula toplulukları ve Hula okulları A.B.D.’nin her yerinde görülebiliyor. Bunların bir kısmı ise dans formlarını gelenekselden alıp, başka bir noktaya taşıyorlar. WSJ’den Julia Flynn Siler, San Francisco’dan bildiriyor.
Hula dansı anakarada popülerleşirken, kimileri dansın geleneksel köklerinden uzaklaştığından yakınıyor. Kaliforniya, San Mateo’da dört topluluğun katılımıyla yapılan son hula yarışması, hayli enerjik davullar ve vokaller eşliğinde, dansçıların güçlü hareketlerine sahne oldu. En kuvvetli alkışı alanın birinci olduğu, jürinin çoğunlukla yaşlı hula eğitmenlerinden oluştuğu yarışma, geleneksel bir hula yarışmasından çok bir star” yarışmasına benziyordu.
Kaliforniya, Chino Hills’den bir hula grubunun üç yıl önceki bir yaşımada sergilediği performans, bazı seyirciler tarafından “kucak dansı” olarak değerlendirilmişti. Bu durum gelenekselciler arasında internet üzerinden ilerleyen hararetli tartışmalara yol açmış, hatta konu anakaradaki bazı icracıların “sahte Havaili” olduğuna kadar vardırılmıştı.
Kumu Hula – Patrick Makuakane’in topluluğu, San Francisco, Dolores Park’ta performans sergiliyor.
Tartışılmayacak bir şey varsa, o da hulanın giderek daha popüler bir hale geldiğidir. Makuakane’in elinde, topluluğuna katılmak isteyen yeni dansçılardan oluşan uzun bir liste var. Texas, New York, hatta Alaska gibi pek çok yerde, yüzlerce “hala” – ya da hula okulu – açılmış durumda.
Hula ağır el ve kol hareketleriyle akışkan kalça hareketlerini birleştiren antik bir dans formu. Havai’ye ilk gelen Hıristiyan misyonerler, tahrik edici buldukları için hulaya hiddetle karşı çıkmışlardı. Havaililer için ise bu dans, kendilerini yerel kültürlerine bağlayan en önemli unsur olarak kalmaya devam ediyor.
Michigan Üniversitesi’nde etnomüzikolog ve “Great Lakes Hula Akademisi”nin kurucusu olan Amy Ku’uleialoha Stillman’a göre, adalardan uzakta olmaları, Makuakane ve diğer hula eğitmenlerinin ya da orijinal haliyle “kumu hula”ların, kafalarını kaldırıp bütün ihtimalleri düşünmelerini ve Havai’de henüz yapmaları mümkün olmayan şeyleri yapmalarını sağlıyor.
Makuakane, topluluğu için San Francisco Güzel Sanatlar Komisyonu’ndan, Havai Havayolları’ndan, Zellerbach Aile Vakfı’ndan ve Honolulu merkezli Alexander & Baldwin Vakfı’ndan fon sağlamış. Kendisi benzer durumların Havai’de de geçerli olmasını diliyor: “Ordaki hulacı kardeşlerim hala ya araba yıkıyor ya da eski eşyalarını satmakla meşguller.”
Hula’nın gelişimi, Havaiililerin anakaraya göç edişleriyle birlikte hız kazandı. 2008 nüfus sayımına göre, en büyük ağırlık Kaliforniya’da olmak üzere, artık Amerika anakarasında yaşayan yerli Havaili sayısı adadakilerden daha fazla.
Kısa süre önce, Kaliforniya, Long Beach’de düzenlenen bir hula etkinliğinde, Las Vegas’dan, Los Angeles’dan ve anakaranın daha pek çok bölgesinden gelen 14 topluluk birbirlerine karşı yarıştı. Etkinliğe katılım göstermek için Havai’nin Büyük Adasındaki evinden kalkıp gelen Havai dili jürisi Keala Ching, dansçıların icra ettikleri hula dansının anlamını kavrayamamış olmalarından şikayetçiydi.
Anakaradaki eğitmenlerle konuşurken, “Kendinize kumu hula diyecekseniz, kendinizi hulanın kaynağında konumlandırmak durumundasınız; ve bu kaynak da Havai’de, Kaliforniya’da değil” dedi ve gitmeden önce ekledi: “Beni de bir daha çağırmazlar herhalde.”
Long Beach yarışmasının organizatörleri konuyla ilgili yorum taleplerine cevap vermedi.
2003 tarihli PBS makalesi “American Aloha”da bahsedilen üç anakara eğitmeninden biri olan ve Kaliforniya, Oakland’da yaşayan Havai Sanatları Akademisi’nin kumu hula’sı Mark Keali’i Ho’omalu, “Bazen memlekette yaşayanların bizi küçümsediklerini düşünüyorum. Fakat haksızlık yapıyorlar. Bizler ikinci sınıf Havaili değiliz” diyor.
1979’da hula öğretmek için Kaliforniya’ya yerleşen bir Oahu yerlisi olan Ho’omalu, “Lilo and Stitch” adlı Disney filminde iki Havai şarkısı icra etti. Hula’yı gelenekselden çok farklı yönlere taşıdığı için, kendini hula camiasında bir “firari” olarak adlandırıyor.
Ho’omalu bundan üç yıl önce Kaliforniya’da kendi yarışmasını düzenlemeye karar verir ve diğer üç anakara topluluğunu yarışmasına davet eder. Bu yarışmada hula geleneklerine ve detaylarına gömülmüş jüri üyeleri ile karşı karşıya kalmak yerine, sıradan izleyiciler üzerinde başarı elde etmek için rekabet etmektedirler.
Kaliforniya, Chino Hills’den yarışmaya katılan topluluk sınırları iyice zorlar ve Prince’in “Kiss” şarkısına yaptıkları dansla seyirciden en çok alkışı toplarken, kimilerinin de “kucak dansı”na yakın bir icra olarak gördüğü bir performans sergiledikleri için bazı eleştiriler alır.
Ho’omalu, Chino Hills topluluğunun lideri sahneden indiği anda karşısına dikildiğini söylüyor. “Bu saçmalık” diyor. “Kurallara göre hem Havaili hem de eğlendirici olmalıydı. Bu yaptığın yeterince Havaili değil!”
Topluluğun lideri Keoni Chang, bugün dansın biraz kontrolden çıktığını itiraf ediyor: “Biraz alışılmışın dışına çıkarak, topluluğun erkek hula dansçılarıyla beraber coşkulu kızlar çıkardık sahneye.”
Dansçıları sahte-Havaili olarak tanımlayan internet yorumları karşısında, Chang genellikle geleneksele bağlı olduğunu ifade ediyor. “Yarışma bir istisna idi” diyor. “Normalde bunu yapmam. Aksi taktirde kumu’m kafamı kırar zaten.”
Anakara toplulukları hula’yı alışılmışın dışındaki yerlere de taşıyorlar. Bir süre önce, Makuakane’in topluluğundan yirmi dansçı Honolulu uçağında, yerden 13.000 metre yüksekte spontan bir gösteri sergiledi. Dansçılar performanslarına geleneksel bir Havai şarkısıyla başlayıp, Tony Benett’in I Left My Heart in San Francisco [Kalbimi San Francisko’da Bıraktım] şarkısıyla bitirdiler.
Makuakane’in bazı eserleri ise bazı seyirciler tarafından beğenilmemiş. Bunlardan biri de “Salva Mea”. Hıristiyan misyonerlerin, yerli Havai kültürüne nasıl saldırdığını konu alan bir eser. Siyah cübbeli bir rahibi canlandıran Makuakane, eserin Honolulu’da Şubat ayında yapılan son gösteriminde, yaşlı bir çiftin gösteri sırasında salonu terkettiğini öğrenmiş.
Makuakane, “Havai bizim ana gemimiz. Fakat, adalarda yaşıyor olsaydım, böyle şeyler yapmazdım” diyor.
