Mimesis Çeviri – Form üzerine felsefesini ifade edebilmek adına dansçı olmayanları hatta bazen de dans olmayan öğeleri kullanan yaramaz bir Fransız çocuğu.
Guardian. 22 Kasım 2011, Çeviri: Ömer Ongun
Pichet Klunchun and Myself (2005)
Kısaca
Jérôme Bel sizin kafanızı karıştırmaya hareketten daha çok önem veren ve haylazca eğlendiren bir kavramsalcı, yaramaz bir Fransız modern dans filozofu.
Hayat Hikâyesi
1964 yılında Fransa’da doğan Bel modern dans okudu ve aralarında Angelin Preljoçaj, Daniel Larrieu,Joëlle Bouvier ve Régis Obadia’nın da yer aldığı çok çeşitli koreograflarla çalıştı. 1992 Kış Olimpiyatları açılış töreninde Philippe Decouflé’un asistanı olarak çalışmasının ardından, yönetmenliği icracılığa tercih ettiğini fark etti. Böylece kariyerine iki yıl ara vererek Paris’e yerleşip Barthes ve Foucault okumaya başladı. “Kareograf olmanın tek yolunun felsefe ve dans tarihi okumaktan geçtiğini hissettim” diyor.
Bel, bir elektrik süpürgesi, bir tuzluk ve bir saç kurutma makinasının merkezde olduğu ve iki dansçının (Bel and Frédéric Saguette) onları etrafta hareket ettirdiği bir anti-dans çalışması olan “Nom donné par l’auteur” adlı ilk çalışmasını 1994 yılında sundu. Bir sonraki işi ise Jérôme Bel (1995) adını taşıyordu, çıplak haldeki dört icracı ve sahnede işemeyi de içeriyordu. Hatta bu gösteri sonrasında bazı muzip Fransız sahne işçileri, ekstra sahne mesaileri olan “prime de feu”ye “prime de pipi-işeme primi (r.n.)” demeye başlamışlar.
Daha sonra Bel, kendi Fransız aldırmazlığıyla izleyicinin gönlünü kazanıp bir yandan da skandallardan başarı elde ederek orta sınıfı veya burjuvaziyi şoke edebilen yaramaz bir çocuk, bir provokatör ve bir filozof olarak uluslararası bir ün kazandı. Ama yine de bazı çevrelerde ortalığa işeyen zeki çocuk olarak reddedildi.
Bel, halen kızıyla birlikte Paris’te yaşıyor. Hatta kızı yakın zamanda oldukça heyecanlı bir şekilde pembe elbisesiyle gelip Opera’daki bir geleneksel bale hikayesine götürmesi için babasını ikna edince Bel’in o güne kadar devirdikleri devriliyor. Gösteri için ise Bel “Neredeyse uyuyordum,” diyor.
Jérôme Bel’i İzlemek
Aslında bu kısım “Jérôme Bel’i okumak” olarak adlandırılmalı. Barthes’ı bilen herhangi bir eleştirel teori öğrencisinin de bildiği gibi bir performansın seyirci tarafından algılanması onun okunmasıdır. Buna basitçe bir ‘deneyim’ denemez. Bel bu süreci ortaya çıkarırken teatral kodlarla alay etmeyi seviyor.
Jérôme Bel’i “okumaya” başlamanın bir yolu onun koyduğu başlıklara bakmaktır. İlk işi, Nom donné par l’auteur (“Yazar tarafından verilen isim”), “başlığın” sözlükteki anlamı olan bir iş ve aslında kendisi bir başlık da değil. Son Performans (1998) onun son performansı değildi, veya Xavier Le Roy (2000), her ne kadar Bel’in işi olsa da kareografisi çalışma arkadaşı Xavier Le Roy tarafından Jérôme Bel “için” hazırlandı. Bu tip sanatsal ironiler her zaman kasıtlı olmuyor tabii: Bel, The Show Must Go On 2 (2004)’yi ilk gösteriminden hemen sonra büyük ihtimalle başlığını “aynen söylendiği gibi” sürdürmemek için iptal etti.
Metin de çok yaygın: Shirtology (1997) her birinin üzerinde farklı bir slogan olan T-shirtlerin çıkarıldığı bir tür metinsel striptiz. The Show Must Go On (2001) ise pop şarkılarından oluşan bir bopalong performans, dansçılar şarkı sözlerinden kısımlar söylüyorlar ve hatta Bel’in son zamanlardaki işlerinde artık icracılar epey bir konuşuyor.
Bel izleyicileri de olaya dahil etmeyi seviyor. Jérôme Bel (1995) gösteriye bilet alan herkesin isminin okunduğu bir ses kaydıyla bitiyordu. The Show Must Go On’un Paris’teki ilk gösteriminde olduğu gibi de bazen izleyiciler hiddetlenip yuhalarken bir eleştirmen diğerine tokat atıyordu ve izleyicinin kendisi izlencelik bir hale geliyordu.
Peki ya dans?
Genelde yokluğuyla dikkat çekiyor: Bel sıradan hareketleri, dansçı olmayan icracıları kullanıyor ve dansın kendisine odaklanmaktan ziyade dansın sahnelenmesini içeren formları göstermeyi tercih ediyor. Kendisinin salt dansa en çok yaklaştığı işi dansçıların hayatıyla ilgili bir biyografik çalışmalar dizisindeydi. Bunlar arasında en çok bilinen Véronique Doisneau (2004) idi. Bu gösteride Paris Opera ve Balesi’nde alt akdemedeki bir dansçı olan Doisneau, 20 yıllık çalışmasının ardından emekliliğinin arifesinde kendi dans hayatını yansıtıyor ve sonunda sahnede merkezde olma şansı elde ediyor.
Kim Kimdir?
Frédéric Seguette ilk yıllarda Bel’in sürekli dansçılarından biriydi.
Olgu
2002 yılında, İrlanda’daki uluslararası dans festivaline Jerome Bel’in performansı sonrası Raymond Whitehead isimli bir izleyici tarafından €38,000’luk bir dava açıldı. İzleyici performansta hiç dans olmadığını iddia ediyordu ki kendisi performansı “insanların ritmik bir şekilde müzik eşliğinde aşağı yukarı zıplaması” olarak tanımlıyordu ve bundan sonra kendisinin herhangi bir tiyatroya gitme isteğinin olmadığını belirtti. Dava 2004’te reddedildi.
Kendi ağzından…
“Dansı seviyorum, ama dansa başladığımda çok iyi olmak için biraz yaşlıydım. Ben daha çok bir dans filozofuyum.” Valerie Gladstone ile söyleşi, Boston Globe, 2011
” Dansın kodlarından haberdar olan insanlar onlarla nasıl oynadığımı anlıyorlar, haberdar olmayanlar ise benim yeni kodlarımla oynuyorlar. Benim derdim ortadakilerle: kendi değerlerinden emin burjuvalarla…”Kristin Hohenadel ile söyleşi, New York Times, 2005
” Doğaçlamanın fazlasıyla abartılan bir egzersiz olduğunu hissediyorum. Özgürlüğün ön kabulü ve nesnenin aslına uygunluğu..bana çok naif bir tutum sergilemek gibi görünüyor. Foucault, Deleuze veya Bourdieu gibi insanlar bu fikrin nasıl bir illüzyon olduğunu gösterdiler zaten.”– Gerald Siegmund ile söyleşi, Tanz Aktuell/Ballet International, 2002
“Bence insanlar sahnede bizim daha da aptallaştığımızı izledikçe git gide daha da zeki hale geliyorlar.” Tim Etchells, Dance Theatre Journal, 2004’ten alıntı.
Diğerlerinin ağzından…
“Onun işleri tiyatral ve banal olan arasında hoş ancak tehlikeli çizgide yer alıyor.”
Roslyn Sulcas, New York Times, 2010
“Çekici bir şekilde darmadağınık, akıllı ve yaramaz bir çocuk ve sinsi, iğneleyici bir minimalizmin ustası”– Jennifer Dunning, New York Times, 2007
“Paradoksal olarak bu eğlendirmeyi reddedişin kendisi eğlencelik bir şeye dönüşüyor -özellikle de Bel’in okuma listelerine aşina olan bizler için..”– Claire Bishop, Artforum, 2008
“Bence dans senin işlerin için önemli değil ama senin yaptıkların dans için önemli” – Paris Opera ve Balesi yönetmeni Brigitte Lefèvre in 2004, Bel tarafından hazırlanmış bir çalışmayı incelerken
Söyleyin:”Ceci n’est pas une danse.” (Bu sizi sanat ve sunumda Fransız söylemi açısından bilgili yapar.)
Söylemeyin: “Bu dans değildir.” (Bu ise sadece sizi mızmız ve burjuva yapar.)
Ayrıca Bakınız
Kavramsal eğilime sahip diğer çağdaş Fransız kareografları arasında Xavier Le Roy ve Boris Charmatz de yer alıyor
Şimdi İzleyin
Shirtology (1997, 2010’daki bir sunumdan).
Bel’in çalışmalarından örnekleri de içeren röportajlardan güzel bir seçkiyi burada bulabilirsiniz.
Daha fazla bilgi için Bel’in websitesine bakınız.
