Öykü Gürpınar
Çocukların Limyrası etkinliğinin dördüncü gününde ekip çalışmaları başladı. İlk üç günde yapılan her çalışma biraz drama, biraz resim, biraz da üç boyutlu görsel tasarım öğeleri içerdiğinden her bir çocuğun hangisine daha yatkın olduğu konusunda bir fikir edinilmişti. Çocuklar yatkın oldukları şeye dair merak da duyuyorlardı, daha fazla öğrenmek ve uygulamak istiyorlardı. Bu nedenle ekiplere ayrılarak çalışmanın hem ortaya çıkan ürünler açısından, hem de çocukların yatkın oldukları alanda kendi becerilerini keşfedebilmeleri açısından faydalı olduğu söylenebilir.
Tiyatro çalışmaları, İTÜ Taşkışla Sahnesi üyelerinden Nihan Acar, Burak Üzümkesici ve Öykü Gürpınar tarafından yürütüldü. Ekip çalışmaları neticesinde izleyiciye sunulabilecek bir gösterim hedeflendiğinden, tiyatro ekibinin sistemli çalışarak bir ürün ortaya koyması gerekiyordu. Bu nedenle ekibin yürütücüleri çocukların doğaçlayabilecekleri bir kurgu hazırlamıştı. Buna göre oyun 4 bölümden oluşacaktı.
- Ön oyun ve karşılaşma – Çocukların Limyra kalıntıları arasında oyun oynarken etrafı kirletmesi. Gaius Caesar’ın mezarından çıkıp gelerek çocukları uyarması.
- Caesar’ın Lykia ve Roma dönemi anlatısı – Geçmişte Limyra’da neler yapıldığını anlatmaya başlaması. Antik dönem Limyra’sından bir hamam, bir spor müsabakası, bir şenlik ve bir tiyatro gösterisi canlandırmaları.
- Çocukların şimdiki zamanı anlatması – Çocukların Caesar’a “Çocukların Limyrası” etkinliğini anlatmaya başlaması. Maske, maket, tiyatro ve dans çalışmalarının canlandırılması
- Final – çocukların Limyra’nın nasıl korunabileceğine dair önerileri.
Ekip yürütücüleri, her ihtimale karşılık düşünülen kurgu için bir metin de hazırlamıştı; fakat çocukların yaratıcılıkları ve hayal güçleri sayesinde metne ihtiyaç kalmadı. Hazırlanan kurgunun da çocuklarla yapılan tartışmalar sonucunda değiştiğini, yürütücülerin ilk tahayyül ettiğinden farklı bir noktaya geldiğini vurgulamakta fayda var.
Çalışmalar için belirlenen yöntem ise şöyleydi:
- Yapılacak doğaçlamaya malzeme çıkartmak ve kaba dramaturjisini tartışmak için masabaşı çalışması
- Doğaçlama ve eş zamanlı olarak doğaçlamalarda çıkan malzemenin not alınması
- Metnin oluşturulması (sahne skorlarının çıkartılması)
- Sahne çalışmaları (sahne akışlarının oturtulması)
Belli bir yöntem öngörülmüş olsa da, gerek kısıtlı vakit olması, gerek her çocuğun farklı bir çalışma biçimine ihtiyaç duyması nedeniyle bazı konuların özellikle esnek bırakıldığını söyleyebiliriz. Örneğin çalışma yaptığımız çocuklardan biri hiç doğaçlama yapamayıp bir tekste ihtiyaç duyarken, diğeri de tam tersine hiç ezber yapamayıp doğaçlayarak oyunu kotarmaya eğilimliydi. Her ikisinin de ihtiyaçlarını karşılayabilmek açısından hem bir metin oluşturmak ve hem de metni bir köşeye koyabilmek gerekiyordu. Bir çözüm yolu olarak sahne skorlarının ezberlenmesi denendi ve bu yöntem genel olarak her iki tarafı da tatmin edebildi.
Birinci Gün
Ön oyun ve karşılaşma
Çalışmalar, Caesar ve çocukların tanışma sahnesiyle başladı. Önce çocuklara Limyra kalıntıları arasında en çok ne yapmaktan hoşlandıkları soruldu. Çocuklar, kazı alanının tam ortasından geçen akarsuda yüzmekten hoşlandıklarını belirttiler. Bunun üzerine çocukların Caesar’ın anıtının etrafında yüzdüğü bir doğaçlama yapıldı. Doğaçlama çalışması, yürütücülerden birinin dışarıdan yönlendirmesi ile sürdürüldü. Buna göre çalışmanın aksiyon akışı şöyleydi:
- Anıt etrafında yüzme
- Üşüyüp sudan çıkma
- Susadığı için çantadan kola çıkarma
- Kolayı içme
- Kola kutusunu anıta doğru atma
- Atılan kutunun geri gelmesi ve tekrar atma
- Gaius Caesar’ın anıttan çıkıp, gelişi
Caesar, çocuklara neden anıtına çöp attıklarını soruyor. Fotoğraf: Regina Hügli
Doğaçlamanın bu aşamasında yürütücülerden biri Gaius Caesar olarak sahneye girdi, o anda sahne dondurulup çocuklara ne yapacakları soruldu. Bir kısmı kaçacağını, bir kısmı kalıp konuşmak isteyeceğini söyledi. Bir-iki çocuk da oracıkta bayılacağını belirtti. Doğaçlama devam etti, her çocuk kendi istediğini yaptı. Ardından Gaius Caesar onlarla konuşarak anıtına neden çöp attıklarını sordu; çocuklar yine kendi cevaplarını verdiler. Caesar doğaçlamasında kirliliğe dair çocukların ürettikleri cevaplardan bazı örnekler şöyleydi:
“Biz atmıyoruz ki, hep küçük çocuklar atıyorlar.” – “Biz atmadık, kaçan çocuklar attı.”
“Biz uyarıyoruz ama dinlemiyorlar.” – “Atmayın dedik ama dinlemediler.”
Sonraki aşamada Caesar çocuklara Limyra ile ilgili neler öğrenmek istediklerini sordu ve serbest doğaçlama çalışması yapıldı. Ardından çalışma tamamlandı. Çocukların doğaçlamalarından yola çıkılarak taslak bir metin oluşturuldu.
İkinci Gün
Caesar’ın Lykia ve Roma dönemi anlatısı
Çalışmalar, antik Limyra’da neler yapıldığı üzerine tartışmayla başladı. Buna göre seyirciye göstermek için dört canlandırma düşünüldü: Hamam, spor müsabakası, şenlikler, tiyatro gösterisi.
Hamam canlandırmasıyla başlandı. Önce hamamda neler yapılabileceği konuşuldu. Hamamlara girişin ücretli olabileceği, dolayısıyla hamam sahibinin kapıda durup para toplayabileceği söylendi. Hamamın içinde de sohbet eden, yıkanan, keselenen, yemek yiyen insanlar olabileceği belirtildi.
Sahne çalışması için 4 odak belirlendi. Bunlar,
- Giriş parası için tartışan üç kişi
- Yemek yiyip muhabbet eden iki kişi
- Tellağın keselediği ve sohbet ettiği biri
- Birbirini yıkayan iki kişi
Hamam sahnesinde odaklar. Fotoğraf: Regina Hügli
Her bir odak, çocukların kendi aralarında kararlaştırdıkları diyaloglarla ilerledi. Hamam sahnesi, her bir odağın kendi diyaloglarını peş peşe sıralayarak bir hamamı canlandırmasıyla tamamlandı.
Spor müsabakalarıyla devam edildi. Çocuklarla yapılan tartışma neticesinde kılıç, koşu, güreş ve disk atma yarışlarında karar kılındı. Bir çığırtkan eşliğinde çocuklar bu alanlarda yarışarak sahneyi tamamladılar.
Spor müsabakalarından kılıç dövüşü… Fotoğraf: Regina Hügli
Şenlik ve tiyatro canlandırmaları için diğer ekiplerden destek alındı. Hem diğer ekiplerdekilerin çalışmalarını sahnede sunması, hem de her çocuğun bir şekilde gösteride yer almış olması için şenlik canlandırmasında dans ekibi, tiyatro canlandırmasında da maske ekibi ile ayrıca çalışma yapıldı. Dans ekibi hazırladığı gösteriyi şenlik kapsamında sundu; maske ekibi de bir antik dönem korosu oluşturarak Kral Oedipus tragedyasından ufak bir kesit oynadı. Maket ekibi de yaptıkları dekorların içine yerleşip heykel ya da bir lahitin üstündeki kabartma olarak rol yaptı. Böylece oyunun antik dönemle ilgili kısmı tamamlanmış oldu.
Şenliklerde dans ekibinin çalışması sahnelendi. Fotoğraf: Regina Hügli
Üçüncü Gün
Çocukların şimdiki zamanı anlatması
Çalışmaların üçüncü gününde önce çocuklarla yapılan etkinlikler konuşuldu ve kendilerinden ekip çalışmalarını ve onları çalıştıran yürütücüleri canlandırmaları istendi. Her ekipten bir yürütücünün taklit edildiği bu çalışma, oyunun kurgusunda şimdiki zamanı oluşturacak ve Caesar’ın “Siz neler yapıyorsunuz burada?” sorusuna çocukların verdiği cevap olarak sahnelenecekti.
Bu aşamada çocuklardan taklit edecekleri yürütücüyü gözlemlemeleri istendi. Onlar gibi yürümeye, konuşmaya, davranmaya çalışan çocuklar, taklidini yaptıkları yürütücünün ekibiyle birlikte bir de doğaçlama yaptı. Neticede kısa kesitler ortaya çıktı ve birkaç kez çalışıldı.
Maske ekibi, İpek Abla’ya (Arif canlandırıyor) yaptıkları maskeleri gösteriyor. Fotoğraf: Regina Hügli
Final
Son olarak da çocuklarla Limyra’nın tarihi mirasının geleceğe taşınabilmesi için neler yapılabileceği konuşuldu. Çocukların önerileri doğrultusunda kapanış repliklerini de oluşturan şu ihtiyaçlar tespit edildi:
“Çöp kutusu koydurmalıyız.
Çöp atmamalıyız.
Çöp atanları uyarmalıyız.
Geri dönüşüm yapmalıyız.
Çevremizi bilgilendirmeliyiz.
Tarihi eserleri temiz tutmalı ve temizlemeliyiz.
Yolları ve evleri tarihi eserlerin üstüne yapmamalıyız.
Kaçak kazı yapmamalıyız.
Bilgi tabloları hazırlamalıyız.
Hep birlikte çalışmalıyız.”
“Hep birlikte çalışmalıyız.” Fotoğraf: Regina Hügli
Dördüncü Gün
Son gün, önce diğer ekiplerin de katılımıyla toplamda 45 çocuktan oluşan oyuncu kadrosuyla kostümlü genel prova alındı. Teknik aksaklıkların giderilmesi, giriş-çıkışların temizlenmesi gibi çalışmaların ardından bir ara verildi. Öğleden sonra tekrar biraraya gelindiğinde sahne ve çocuklar hazırlandı. Saat 18:30 olduğunda gösterim başladı ve yaklaşık 35 dakika sürdü. Oyunu çoğunluğunu çocukların ailelerinin oluşturduğu yaklaşık 100 kişi izledi. Çocukların yoğun prova sürecinin ardından seyirci karşısında rahatlığı ve canlılığı, oyunu sahiplenmeleri, seyircilerden de coşkulu alkışlarla karşılık buldu. Gösterim sonunda herkesin yüzü gülüyordu. Limyra tiyatrosu yaklaşık 2000 yıl önce olduğu gibi yeniden hayat buldu.
Seyirci ile buluşmanın rahatlığı… Fotoğraf: Regina Hügli
