Oyun-Drama ve Tiyatro Atölyesi

Bülent Sezgin

İstanbul’daki tiyatro grupları bir süreden beri örgütlenme gündemiyle meşgul. Bilindiği üzere Türkiye Tiyatrolar Birliği (TTB) içinde yaşanan ilkesel tartışmalar sonrasında İstanbul’daki grupların birçoğu TTB’den ayrılmayı tercih etmişti. Şu günlerde yeni bir oluşumun nasıl kurulabileceği üzerine bir tartışma süreci hâlihazırda devam ediyor. Tiyatro Toplulukları Sahne İstanbul’da Dayanışma ve Örgütlenmeyi Tartışıyor İnisiyatifi http://www.sahneistanbul.blogspot.com adıyla bir internet portali açtı. Önümüzdeki dönemde örgütlenmeyi bir ihtiyaç olarak gören tiyatro topluluklarıyla hem söyleşiler yapılacak, bu konuda kapsamlı bir liste oluşturuldu ve işbölümü yapıldı. Örgütlenme gündemini teorik ve uygulamaya dönük atölye çalışmaları ile birlikte götürmeyi planlıyoruz. Gerçek anlamda alternatifliğin sadece hamasetle değil alternatif sanatsal bir vizyonla ve üretimlerle gerçekleşeceğini düşünüyoruz.

Ben de hem içinde yer aldığım Tiyatro Boğaziçi’nin aktif bir üyesi olarak ve hem de araştırma yaptığım çalışmalarımla sürece destek veren kişilerden birisiyim. 19 Şubat Cumartesi günü 23 kişinin katılım gösterdiği bir atölye çalışmasının yürütücülüğünü üstlendim. Çalışmaya Boğaziçi Üniversitesi Oyuncuları, İstanbul Üniversitesi Deneysel Sahne, İTÜ Taşkışla Sahnesi, Yalova Üniversitesi Oyuncuları, İstanbul Üniversitesi’nden İü-topya Tiyatro Topluluğu, Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi Tiyatro Kulübü, İstanbul Teknik Üniversitesi TİMİS, Kocaeli Üniversitesi Tiyatro Kulübü’nden oyuncular katılım gösterdi. Oyuncuların büyük bir bölümü çalıştırıcı düzeyindeki kişilerdi.

Bugünkü yazımda Oyundan Dramaya, Dramadan Tiyatroya/Sunum ve Uygulamalı Atölye Çalışması’nda neler yaptığımız üzerinde kısaca durmak istiyorum. Üniversiteli arkadaşlarla tam gün süren bir çalışma yürüttüm, çalışmanın ilk bölümü oyun, drama ve tiyatro ilişkisine dair kuramsal bir sunumu içeriyordu. Birinci bölümde oyun kavramı, Huizinga’nın ve Richard Sennet’ın oyun kavramına dair bakışları, çocuk gelişimi açısından oyun kavramı, oyun ve yaratıcı drama ilişkisi, eğitimde drama uygulamalarının yapılandırılması, tiyatro ve teatrallik kavramları üzerinde durduk. Üniversite tiyatrolarında bu tartışmanın yapılmasını önemli buluyorum, çünkü eğitim düzeyinde öğrenilmesi gereken en temel meseleler. Günümüz dünyasının popüler çalışmaları olan yaratıcı oyun ve drama çalışmalarına dair asgari düzeyde bir bakışın ve analizin gelişmesi bile bence çok önemli bir yerde durmakta. Ayrıca bir vücut çalıştırıcısının oyun kavramını bilmesi, oyunlardan yararlanması, dramatik yapıyı analiz eden bir rejisörün oyundaki gerilim ve çatışmayı hesaba katması, yaratıcı drama teknikleri arasında kullanılan bazı yöntemlerin teatral çalışmalara adapte edilmesinin ön-açıcı ve zenginleştirici olacağını düşünüyorum. Bu yüzden de, üç alanın birbiriyle ilişkisi ve farklılıkları üzerine tartışmalar yürüttük. Oyun ve kural koyma ilişkisi, oyun ve zevk ilişkisi, dramanın süreç merkezli bir çalışma olarak tiyatrodan farklılıkları, drama çalışmasının hedef ve amaçları, “tiyatroya rağmen yaratıcı drama söyleminin tutarsızlıkları” ve eğitimde içerik ve biçim ilişkisi, üzerinde tartışma yürüttüğümüz temel kavramlar oldu.

Oyun ve drama uygulamalarına bir çalışma yöntemi ve tekniği olarak soğukkanlı bir şekilde baktığımızda bize önemli ipuçları sağlayabileceğini düşünüyorum. Eğer oyun ve drama tekniklerini kendi bağlamı içinde yorumlarsak, bu bizlere üzerinde değişiklik yapabilecek manevra fırsatları da sağlayacaktır. Kullanılan oyun ve drama teknikleri günümüzde hemen hemen her alanda (eğitim sisteminde, şirket eğitimlerinde, modern psikolojide vs.) karşımıza çıkıyor. Tiyatrocuların da kendi bağrından türetilmiş uygulamalara sırt çevirmesi ya da görmezden gelmesi bana göre artık anlamsız bir hale gelmeye başladı. Bu yüzden de, tiyatroculara oyun ve drama uygulamalarına dair fikir vermek amacıyla tanışma oyunları, grup kaynaştırma ve ısınma oyunları, dikkat ve konsantrasyon oyunları ve rol oynama egzersizlerinden yaklaşık 25 tane örnek uygulama yaptırdım. Ayrıca atölyede uygulamaların tiyatrocular için nasıl yorumlanabileceğine dair öneri, deneyim ve gözlemlerimi de paylaştım. Katılımcılar da çalışmalara dair kendi kişisel yorum ve önerilerini belirttiler.

Atölyede tanışma oyunu türleri olarak aşağıdaki egzersizler tüm katılımcılarla uygulandı. Bu uygulamaların üniversite tiyatro kulüplerinin ilk çalışma dönemlerine nasıl adapte edilebileceği ve çalışmaların teatral bir oyunculuk çalışmasının unsuru olarak değerlendirilebileceği üzerinde denemeler yapıldı.

1. İsmin ilk harfiyle başlayan bir nesne söyleme.
2. İsmi bir jest, nida kullanarak ya da bir ritim içinde söyleme oyunu
3. İsim Hafıza (nick name, molekül tablosu, haritadaki şehirler, tarihsel ya da matematiksel kavramlar vs. kullanarak)
4. Toplarla Tanışma (toplarla dikkat ve konsantrasyon)
5. Müzikli Tanışma Oyunu/Dur ve İsmini Söyle (tanışma oyunu)
6. Bingo (tiyatrocu üyeler için özel hazırlanmış bir içerikle uygulama yapıldı)
7. Kâğıda çizilen ellere kişisel özelikleri yazma

Atölyede grup kaynaştırma ve ısınma oyunları olarak aşağıdaki uygulamalar yapıldı. Bu uygulamaların özelikle beden odaklı vücut çalışmaları için adaptasyonları hakkında tartışmalar yapıldı.

1. 4-3-2-1
2. Boom Oyunu (yürüyerek, sek sek sekerek, koşarak, ağır çekim koşarak, zıplayarak, yerde sürünerek, ağır bir şey taşıyarak vs.)
3. Düğüm çözme oyunu: Kördüğüm
4. Ayna-Görüntü
5. Face to Face
6. Eşini bul diz çök/eşini bul dengede dur
7. Gazeteli kuyruk kapmaca
8. Body Percussion- Grup Ritmi Yaratma
9. Çemberde Eller (akım yönünü değiştirme-ritmik vurma)

10.  Elektrik Akımı-Dedikodu Halkası

11.  Yer Değiştirme/Meyve Tabağı

12.  Bedeni kullanarak Geometrik Cisimler (üçgen, daire, kare, yıldız vb.) ve Sayılar (22,11, 90, 100 vb.) Oluşturma

13.  Liderini Takip Et

14.  Tavşan Kaç Tazı Tut (ikili ve çoklu versiyon)

15.  Güvercin Yuvası

Atölyede dikkat ve konsantrasyon egzersizleri olarak aşağıdaki uygulamalar yapıldı. Bu bölümde ise tiyatro çalışmalarında oyuncuların yaşadığı yoğunlaşma problemlerinin teknik bazı uygulamalarla nasıl aşılabileceği üzerinde durduk.

1. Robot Gezdirme
2. Kör Dolaştırma
3. Nesneye Odaklanma-plastik pet şişe
4. 3’te, 5’te, 7’de boom
5. Birlikte Sayı Sayma (herkes aynı anda başlayacak-sponten)
6. Nerdesin-Burdayım
7. Mayın Tarlası
8. Mağaradaki Canavar
9. Tutsak Prenses

10.  Büyükten Küçüğe Taş Dizme

11.  Sandalyelerde 3 Farklı Uyaran 1 Parazit (Dikkat ve Konsantrasyon)

Son bölümde ise dramadaki rol oynama çalışmalarından iki örnek yapabildik, çünkü bir tam günlük çalışmada sürenin sonuna gelmiştik. İlki nesne dönüştürme oyunu idi, elden ele dolaşan nesne oyuncuların yaratıcılığı ile farklı bir nesneye ya da karaktere dönüştü. Daha sonrasında ise bir verili durum eşliğinde (sizi baskı altına bir şey ya da sevindiren bir şeyi gösterin) aynı uygulama tekrar edildi. Atölyedeki son uygulama ise, bedeni kullanarak fiziksel komedi oluşturma çalışmasıydı. Ücretsiz olarak yaptığımız atölyeye katılan gruplara benim editörlüğümde hazırlanmış olan müfredat kitabımı da hediye ettim. Atölyede kullandığımız çalışmaların içeriklerine www.mimesis-dergi.org adresinden (drama örnekleri butonu) ulaşılabilir. Ben yürütücü olarak kuramsal ve uygulamaya dönük bu atölyenin oldukça yararlı bir çalışma olduğunu düşünüyorum, katılımcıların da geri bildirimlerinden sonra ileriye dönük neler yapabileceğimizi yeniden gündemleştireceğiz.

Atölye sonrasında ise katılımcı gruplarla geleceğe dönük neler yapılabileceği üzerine yemekli bir sohbet yaptık. Özelikle üniversite tiyatrolarının yaşadığı salon, seyirci ve finansman gibi konularda işbirliği yapılması konusunda hemen herkes hemfikirdi. Bundan sonrası için aylık buluşmalar yapılması ve aktif iletişim kanallarının açık tutulması hedefleniyor. Dayanışmayı bir ihtiyaç olarak gören grupların üretimden beslenen yeni organizasyonlarla bir araya gelmesi, ülkemizdeki amatör ve alternatif tiyatro adına umut verici olacaktır.