Yıl 1987. Kadıköy Kültür ve Sanat Merkezi’ni kurmuşuz Bahariye’de.. Başta film gösterimi, tiyatro var; kimileyin de dinleti, açık oturum, anma günleri izlenceleri gündemde.. Yapının dört yüzü aşkın bir alabilirliği(kapasitesi) var. Üç katlı. Her katta ses düzeni; gezineklerde (fuayelerde), etkinlik öncesi ve sonrası, aralarda müzik yayını yapılıyor. Seçmece çeşitli müzik topluluklarını ve benim gözdelerim Carta’yı, Yupanqui’yi, Jara’yı dinletiyoruz izleyicilere..
Bir gün, orta yaşlarda bir bayan başını uzatıyor kapıdan, yüzü ışıklar içinde: “Nerden buldunuz Jara’yı.. Ben de hayranıyım da..” Alçak bir sesle ekliyor: “Çalınmıyor, bulunmuyor hiçbir yerde.. Yasak olduğunu sanıyorum..” ve sonra daha fısıltılı, sonluyor: “Acaba Jara’nın şarkılarının bir kopyasını ben de elde edebilir miyim?”
1996-97 dönemi.. Beyoğlu Muammer Karaca Tiyatrosu’nda Ölümsüz Şarkı’yı sahneliyoruz. Duygu Durgun’un (Cumhuriyet) eleştiri yazısından yola çıkarak özetlenebilir belki: “Victor Jara, müzik yeteneğini törenlerde şarkı söyleyen annesinden almıştı. O bir Cantador’du (Doğa ve insan temelinden kopmadan kendisini toplumsal savaşıma adayan şarkıcılar) Sanat yaşamına tiyatroyla başlamışsa da, daha kitlesel olduğu düşüncesiyle zamanla folk müziğine ağırlık vermeye başladı. Latin Amerika, Avrupa, Asya turnelerinde; toplumsal-siyasi yaşamın bir silahı olarak gördüğü şarkılarını faşist baskılar altında yaşama göğüs geren halklar için söyledi. 1970’de sosyalist Salvador Allende başkanlığa seçildiğine, onun en önemli destekçilerinden biri haline gelen Jara, 11 Eylül 1973’teki darbe sonrasında iktidara geçen Pinochet’in bir numaralı düşmanı olacaktı.. Eşi görülmemiş işkencelerin ve katliamların yaşandığı Şili’de ilk tutuklananlardan biriydi Jara. Ve daha önce sayısız konser verdiği, toplama kampına dönüştürülen Estadio Chile stadyumunda işkenceyle yaşamına son verilecekti. Oyun, Jara’nın yaşamöyküsünü yansıtırken, Şili’nin yakın tarihinde yaşananları da aktarmayı amaçlıyor…”
Tüm şarkılarına ulaşmak ne zordu! Dışardan bulundu da getirtildi bir yol. Şarkılarının tümünün sözleri çevrildi. Birbirinden güzel doksan iki şarkı içinde yalnızca yedisi kullanılabildi oyun gereği.. Bir de “oyunlaştırma” vardı ki, ne çile! İki yıla yakın bir süre, ne uğraş! Jara üzerine çok az yazılı-basılı belge vardı. Prof. Dr. İlhan Başgöz, büyük katkı sundu Amerika’dan. Indiana Üniversitesi kütüphanesinden parça parça tıpkıçekimlerle (fotokopi) Türkiye’de olmayan toplam üç kitap gönderdi.Topluluğumuzdaki arkadaşlardan Özgür Atanur, Americas Watch Committee/Chile: 1973-1983; Ceyda Aşar, Fear in Chile; ve oyuna ana kaynak olan, eşi Joan Jara’nın 1983 yılında yazdığı Victor: An Unfished Song, Pınar Öğünç yanınca çevrildi.. Bu yapıtlar tiyatro-oyun için Türkçeleştirilmişti, kitap olarak basımları yapılmadı. Ama şimdi Algan Sezgintüredi çevirisiyle Versus yayınlarınca kitapçılarda: Yarım Kalan Şarkı: Victor Jara.
Bu önemli yaşamöyküsünü okumaya geçmeden, Jara’yı bir kez daha dinlemeden, belgesellerini izlemeden, siz yine de önce genelinde Latin Amerika, özelinde Şili üzerine yapıtları bir tarayarak belleğinizi tazeleyin.. Şili’de seçimler sonucu yönetime gelen ilk solcu Allende hükümeti ülkeye nasıl bir düzen getirmeye çalışmış; kimden-kimlerden yana olmuş, neleri devletleştirmiş, ulusallaştırmış, halkı ve ülkesinin gönenci, bağımsızlaşması için daha ne yollara başvurmuş ki bunların üzerine kimler neleri nasıl yapmış, yaptırmış; faşist Pinochet cuntası kimlerin desteği ile Şili Askeri Darbesini gerçekleştirmiş!?..
Pinochet, 10 Aralık 2006’da, ne yazıktır ki yatağında öldüğünde, doksan bir yaşındaydı. Bir açıklamasında, dönemindeki olaylarla ilgili “siyasi sorumluluğu” üstlendiğini duyurmuş, şöyle demişti: “Yaşamımın sonuna yaklaşırken, kimseye kin beslemediğimi, ülkemi her şeyden çok sevdiğimi açıkça belirtmek istiyorum.”
Yani, ne yapıldı edildiyse ülkesi için: inanılmaz sayılara ulaşan onca insana işkence, onca insanı öldürme…
