Tiyatro Eleştirmenleri Birliği’nin “Cumhuriyet Dönemi Türk Tiyatrosu Eleştiri Seçkisi -3” adlı eleştiri yazılarının yer aldığı kitap tiyatro kamuoyunda çok fazla ilgi uyandırmadan arşivlerde yerini aldı. Seçki, Türkiye’de cumhuriyet dönemi tiyatro eleştiri geleneğinin yaratılma sürecine emeği geçen insanlara bir saygı duruşu niteliğinde. Eleştirmenler Birliği, daha önce 1994 yılında Kültür Bakanlığı Yayınları arasından değerli yazar ve eleştirmen Zeynep Oral başkanlığında, Esen Çamurdan ve Gülşen Karakadıoğlu’nun editörlüğünde 2 cilt halinde derleme ile 1923 yılından 1990 yılına kadar olan yazıları toplayarak önemli bir iş yapmışlar ve yaklaşık 70 yıllık dağınıklığa bir son vererek yazıları bir araya getirmişlerdi.
Bu iki kitap ile okuyucu, alanın ilgilileri ve araştırmacılar önemli bir kaynaktan dönemin önemli oyunlarının ve rejisörlerinin reji uygulamalarının sonuçlarını takip etme olanağı elde etti. Bu kaynak kitaplarda ayrıca değerli yazar, akademisyen ve hocaların o dönemde tiyatronun reji, oyunculuk ve uygulama yorumları gibi genel sorularına ilişkin değerlendirme yazıları ve sahne uygulamalarına ilişkin eleştirmenlerin kritikleri yer alıyor.
Tiyatro Eleştirmenleri Seçkisi 3’ te ise Gülşen Karakadıoğlu ile Filiz Elmas 1990 yılından 2004 yılına kadar olan zaman diliminde ülkemizde uygulanmakta olan tiyatro pratiğinin sadece sorunları bağlamında değil eleştiri, öneri, yorum ve çeviri sorunları gibi temel sıkıntıları da kitabın içeriğine dahil ederek, tiyatro pratiğinde gelinen noktayı farklı bakış açılarından kamuoyunun bilgisine ve tartışmasına sunuyor.
Kitapta Türkiye’de tiyatro adına düşünce üreten, kuramsal olarak bu alana kafa yoran, yazı ve konuşmaları ile tiyatronun sorunlarını sürekli gündemde tutan ve sorunun çözümü konusunda alternatifler sunan aydın, akademisyen ve bilim insanlarımızın değerli görüşleri yer alıyor. Eleştiri Seçkisi adlı kitapla ilgili olarak öncelikle kitabın arşiv derlemesi ve yazıların toplanması bağlamında birinci elden emeği olan yazarlarına teşekkür etmek gerekiyor. Gülşen Karakadıoğlu ve Filiz Elmas zor bir yaratım sürecinin içinden başarı ile çıkabilmişler. Yazıların toplanması, fotoğrafların tedarik edilmesi, yazarlarla konuşma ve bu yazıların belli bir tarihsel kronoloji ile dizilmesi ve en önemlisi de böyle bir özel alanın kitabını basıp yayınlayacak bir yayınevinin bulunması sorunları kararlı duruşları ile çözerek ürünü bize ulaştırmaları gerçekten alkışlanacak bir çalışma.
Aslında bu tür çalışmalar çağdaş ülkelerde ve modern toplumlarda bu kadar meşakkatli, yorucu ve bıktırıcı olmayabilir. Ancak ne var ki bizim ülkemizde özellikle devlet kurumları bir tür arşiv olabilecek olan kitap ve yayınlara gereken duyarlılığı ve özeni göstermediği gibi kimi zaman engel bile oluyor. Karakadıoğlu anlatıyor; Kültür Bakanlığı yetkilileri “biz artık prestij kitapları dışında kitap basmıyoruz” diye Karakadıoğlu’nun önerisini reddetmişler.
Biz bakanlığın güzide yetkililerine kendi misyonlarını öğretecek değiliz, ancak anımsatmakta yarar var: Siz kamu finansmanı ile varlığını yürüten ve kamu yararına çalışmak ve hizmet üretmek zorunda olan bir kültür kurumusunuz. Değerli akademisyen ve eleştirmenlerin yazıları ile ortaya çıkacak bir kitabı prestijli bulmamanızı biz de pek manidar buluyoruz. Bu, vahim bir durum aslında ama neylersin bu topraklarda artık bu gibi durumlar tepkisizliğin sonucu olarak iyiden iyiye kanıksandığı için şaşırtıcı gelmiyor.
Biz de Tiyatro Eleştirmenleri Birliği olarak bakanlığın kitap yayın komisyonunda görev yapan ve değerli vakitlerini prestijli kitap dosyası beklemekle dolduran sayın üyelerine bir soru soralım: 10 yıldır yayınladığınız ‘prestijli’ kitaplarınız neler ve hangisi kamuoyunda ses getirdi merak ediyoruz doğrusu. Kültür Bakanlığı yetkilileri kamu yararına çalışan bir derneğin yayınını prestijli bulmuyor ve basmıyor ise bu yayın politikasının yürütücü mantığını ateşe atın yansın.
Öteden beri bilinir Türkiye’de sanat ve sanat yayıncılığı zordur, yorucudur, bıktırır ama bu Eleştiri Seçkisi ticari bir meta değil tamamen kamu yararı gözetilerek yürütülen bir çalışmadır fakat bu samimi ve mütevazı çalışmalar bile kapitalist kar marjının dişlilerinde kurban ediliyor. Asli görevi kamunun gereksinimi olan kitap ve dergileri gerek yayınlayarak gerekse de kendi olanakları ölçüsünde desteklemekle yükümlü olan Kültür Bakanlığı yetkilileri bu türlü kitaplar söz konusu olduğu zaman kaytarmayla işin içinden sıyrılmasını iyi biliyor doğrusu.
Aslında bir başka yazının konusu olması gereken sanat ve sanat literatürü yayıncılığı önündeki engeller ve sorunlar konusu gerçekten zor ama neyse bütün zorluklarına rağmen Arkadaş Yayınevi omuz vererek seçkinin üçüncüsünün çıkmasına yardımcı oluyor, ayrıca bu Arkadaş Yayınevi’ni de arkadaşlığından ve dostça katkısından dolayı kutlamak gerekiyor.
Eleştiri Seçkisi’nde Üstün Akmen, Prof. Hasan Anamur, Hayati Asılyazıcı, Esen Çamurdan, Filiz Elmas, Türel Ezici, Dikmen Gürün, Zehra İpşiroğlu, Gülşen Karakadıoğlu, Nursen Karas, Emre Koyuncuoğlu, Zeynep Oral, Tahir Özçelik, Fakiye Özsoysal, Sevgi Sanlı, Atilla Sav, Seçkin Selvi, Sevda Şener, Sibel Arslan Yeşilay, Ayşegül Yüksel gibi tiyatro sanatına öğretim üyesi, yayıncı, çevirmen ve yazarlık alanında farklı hizmetleri olmuş değerli insanlarımızın yazılarında tiyatro sanatına dair eleştiri, öneri ve yorumları yer alıyor.
