(Erdoğan Mitrani’nin Şalom‘da yayınlanan yazısını okurlarımızla paylaşıyoruz.)
İKSV’nin 24. İstanbul Tiyatro Festivali, 14 Kasım’da başlıyor ama, özel bir ön gösterim olarak NDT 2’nin iki yeni koreografisinin dünya prömiyerini yaptığı 6 Kasım’daki yayınını naklen, çevrimiçi olarak izleme olanağı yarattı.
1959 yılında kurulmuş olan Nederlands Dans Theater (NDT), 60 yıllık geçmişi, kusursuz koreografileri, yenilikçi sahne ve ışık tasarımları ile modern dansın en köklü ve en ünlü topluluklarından biri. 1975–1999 arasında, 25 yıl boyunca sanat yönetmenliğini üstlenen Prag doğumlu efsanevi çek koreograf Jiří Kylián’ın kendi vizyonunu eklemesiyle apayrı bir profil geliştiren topluluk, disiplinler, stiller, teknikler arasında dolaşan, modern dansın geleneklerini avangardın ilericiliğiyle harmanlayan, her biri güncel dans alanında çığır açan 600’ü aşkın koreografiyle erişilmesi güç bir rekor sahibi oldu. Sanat yönetmenliğini devrettikten sonra da 2009’a kadar NDT için koreografiler yapmaya devam eden Kylián, halen daha küçük çapta işlerde ve film projelerinde faal olarak çalışmaya devam ediyor.
Kylián, dünyanın her tarafından, yaşları 24 – 38 arasında, olgunlaşmış ve sanatçı kişiliklerin geliştirmiş 28 olağanüstü dansçıdan oluşan NDT’nin sanat yönetiminin zorlu şartlarını ve son derece yüksek standartlarını karşılamak amacıyla, artık NDT 1 olarak anılacak bu topluluğa katılacak genç yetenekler yetiştirmek üzere 1978’de NDT 2’yi kurar.
NDT 2, zamanla kendi projelerini de oluşturan, çok önemli koreografların yeni eserler yarattığı, 17 – 23 yaş arası 16 gençten oluşan bir ikinci NDT topluluğuna dönüşür. NDT 2, artık ana topluluğa nazaran ikincil bir grup değil, hem NDT 1’i beslemeyi sürdüren, hem de kendi özerkliği olan çok önemli bir oluşumdur. Öyle ki, NDT 2’ye dansçı olarak katılan, 1989’dan bu yana birlikte çalışarak 50’den fazla koreografi yaratan Sol Léon ve Paul Lightfoot, 2002’den beri NDT’nin yerleşik koreograflığına getirildiler. Lightfoot 2011’den beri tüm NDT’lerin sanat yönetmeni, Léon da 2012’den beri sanat danışmanıdır.
NDT 2’nin ‘Dare to Say’ adlı yeni gösterisi, COVID-19 kısıtlamalarına uyarlanmış hareket ve koreografilerden yola çıkan, dünyayla aynı anda Türk seyircisiyle de buluşan iki yeni yapımdan oluşuyor. Dimo Milev, Japon negatif alan konsepti ‘ma’dan esinlenen ‘Fusions and Some Confusions / Kaynaşmalar ve Bazı Kargaşalar’da gaye ve eylemlerimizle enerjimizin yaşadığımız mekânla etkileşimlerini ele alırken, Alexander Ekman, ‘Four Relations / Dört İlişki’de bizi ilişkilerin farklı yansımalarında heyecan verici bir yolculuğa çıkarıyor.
NDT, son zamanlarda fiziksel gösterimlerin eşzamanlı olarak çevrimiçi de yayınlandığı çok tutulan, yeni bir uygulamaya başlamış. Dansçılar ve sahne arkası ekipleri, çevrimiçinin özel ve ilham verici olmasını sağlamak için her türlü çabayı gösterdiklerinden, çevrimiçi izleme, fiziksel gösterime nazaran kesinlikle ikincil düzeyde kalmıyor. 6-7 kamera ile yapılan üst düzeyde profesyonel çekimler, izleyiciyi kimi zaman sahnenin içine sokarak, dansçılarla iç içe, karşı karşıya getirerek, canlı dansçıları izleyememe dezavantajını rahatlıkla dengeliyorlar.
‘Dare to Say’ de, 6 Kasım’daki dünya prömiyerinde bu uygulama uyarınca, Lahey’deki canlı performansın izleyicilerine online katılacağımız bir gösterim olarak planlanmıştı.
13 Ekim’de Hollanda’da, fiziksel gösterimler COVID-19 tedbirleri kapsamında 30 izleyici ile kısıtlanınca, NDT 2, 6-7 ve 8 Kasım tarihlerindeki canlı yayınları seyircisiz yapmaya karar verdi. Bizler de prömiyeri, bütün dünyayla birlikte sadece çevrimiçi olarak izledik.
‘Kaynaşmalar ve Bazı Kargaşalar’
Dimo Milev’in NDT 2’deki ilk resmi koreografisi
Çeşitli topluluklarda William Forsythe, Ohad Naharin, Hans van Manen, Mats Ek, Wim Vandekeybus ve Jiří Kylián’ın koreografilerinde dans etmiş olan Bulgar dansçı Dimo Milev
1993’ten bu yana bağımsız dansçı ve koreograf olarak çalışıyor.
2019’da geleceğin koreograflarına ait bir programda ilk kez NDT 2 için özgün bir eser yaratan Milev’in ‘Fusions and Some Confusions / Kaynaşmalar ve Bazı Kargaşalar’ koreografisi NDT 2’nin resmi programına giren ilk yapıtı.
Kiyoshi Matsomuto, bu koreografinin esin kaynağı olan negatif alanı kavramını şöyle tarif eder: “Mo, içinde var olduğumuz, yarattığımız ve içinde evrimleştiğimiz uzamdır. Anlamını bizim yaratacağımız bir anlam boşluğu olarak başlar.”
Milev, eylemlerimizin yaşadığımız mekânla etkileşimlerini aynı mekâna girdiğinde hem mekânı dönüştüren, hem de mekândan dönüşüme uğrayan bedenler üzerinden yansıtıyor. Antik filmleri anımsatan sarsak adımları ve neredeyse spastik beden hareketleriyle karanlıktan sahne ortasındaki 2.50×2.50 yükseltiye ulaşan takım elbiseli iki adamın bedenleri platforma çıkar çıkmaz müthiş uyumlu şekilde yürümeye ve dans etmeye başlar. Platform, adamalar gittiğinde gelen çifti neredeyse kemiksiz, kauçuktan yapılmış varlıklara dönüştürür. Mekân boşalıp adamlar tekrar geri döndüğünde onlara maviler giymiş, belki yılan, belki solucan ama kesinlikle sürüngen olan bir kadın katılır. Giysilerinden sıyrıldıklarında kendileri de sürüngene dönüşen iki adamla kadın, erotizmin eksik olmadığı bir üçlü karmaşa oluştururlar. Platforma çıkamadığı için bir türlü bacaklarını kullanamayan bir adamın da katılmasıyla, altılının devinimleri, değişimden değişime, dönüşümden dönüşüme sürüp gider…
Müthiş etkileyici görselliğe Dutch Ballet Orchestra’nın canlı icra ettiği, Miguelangel Clerc Parada’nın bu performans için bestelediği özgün müzik eşlik eder.
Alexander Ekman’ın yeni koreografisi
‘Dört İlişki’
1984 doğumlu İsveçli dansçı Alexander Ekman, İsveç Kraliyet Balesi, Cullberg Ballet ve NDT 2’de parlak bir dans kariyeri yaptıktan sonra salt koreografik çalışmalara odaklanır. Yarattığı koreografiler dünyanın en saygın bale kuruluşlarında sahnelenmekte.
Yaratılarının çoğu zaman dekorlarını tasarlayıp müziklerini de besteleyen Ekman, NDT 2 için ‘Flockwork’ (2006), ‘Cacti’ (2010) ‘Left Right Left Right’ (2012) ve ‘Maybe Two’ (2013), NDT 1 için de 2010’da ‘La La Land’ ve 2012-2013 sezonu için ‘Definitely Two’ koreografilerini yapmış.
‘Four Relations / Dört İlişki’, sanatçının 2013’te yine NDT 2 için yarattığı ‘Maybe Two’ koreografisinin yeni varyasyonu. Önce ‘Maybe Two’nun yeniden sahnelenmesi düşünülmüş, pandemi koşulları sebebiyle ekip sekiz dansçıya indirgenince Ekman, kalabalık özgün yapıtın yerine, onun temalarından yola çıkan, ama çok daha yalın ve çok daha mahrem bir koreografi oluşturmayı yeğlemiş.
Evlilikle ve toplumsal kuralların bu beraberliği biçimlendirmesiyle ilgili bir yaratı düşleyen Ekman, birlikteliği ele alma, geliştirme ve sürdürme biçemlerini dört farklı ilişki üzerinden aktarır. Duygusaldan, yavaş çekim yatak sahnesinde müthiş dozunda erotizme ulaşan, çift damatlı ilişkiye dengeli bir mizahi bakış getiren çok yönlü bağlantı yumağına odaklanırken, ortak payda olarak genç dansçıların enerjisini, harekete ve beden diline bağlantılarını öne çıkarır.
Bir süre önce Digitürk kanalı Mezzo’da Ekman’ın Norveç Ulusal Balesi için sular içinde oluşturduğu ‘A Swan Lake / Bir Kuğu Gölü’nde, bildik temalara getirdiği farklı, ayrıksı ve şaşırtıcı çağcıl görsel işitsel yorumunu izlemiş olanlar, bedenlerin mekânla ilintisini nasıl kurduğuna hayran olmuşlardır. Dekorunu ve kostüm tasarımın üstlendiği çok daha sade ve minimalist ‘Four Relations’da da Ekman, aynı ilintiyi ustaca oluşturur. Yatay düşey yollardan oluşan mekânda, hem dansçılarını, hem Ravel, Mendelssohn ve Justin Vernon’un müziklerini canlı olarak icra eden yaylı çalgılar dörtlüsünü, hem de, dansçıları en ince ayrıntılarına kadar gözlemleyen çekimler aracılığıyla tüm izleyenleri bu heyecan verici aşk yolculuğuna hep birlikte çıkarır. Tek kelimeyle olağanüstü!
Önemli Not:
13 Kasım Cuma akşamı Mezzo’da ikili bir Alexander Eckman gösterisi izlemek mümkün olacak. Saat 19.20’de İsveç Kraliyet Balesi için tasarladığı ‘Escapist’ ve hemen ardından 20.50’de yukarıda sözü geçen ‘A Swan Lake’ tekrar yayınlanacak. Kaçırmayın derim.
Hepinize sağlıklı seyirler dilerim.
