Mimesis Söyleşi – 19. İstanbul Tiyatro Festivali 9 Mayıs’ta başlıyor. Bu sene 19. İstanbul Tiyatro Festivali programında yerli ve yabancı tiyatrolardan pek çok Shakespeare oyunu yer alıyor. 2014 yılının Shakespeare’in 450. doğum yılı olması nedeniyle yapılan kutlamalar kapsamında festival programında oyunların yanı sıra Shakespeare temalı söyleşi, panel, atölye çalışması ve belgesel gösterimi de yer alacak. Shakespeare oyunu sergileyecek tiyatrolardan biri de İngiliz Propeller Theatre Company. 1997’den bu yana Shakespeare oyunlarına getirdiği yenilikçi yorumlar ile tanınan grup, festivalde ‘’Bir Yaz Gecesi Rüyası’’ ve ‘’Yanlışlıklar Komedyası’’nı sergileyecek. Aynı zamanda Türkiye’de bulundukları dönemde ‘’Sahnede Müzik Kullanımı’’ ve ‘’Hareket ve Algılama’’ başlıklı iki atölye çalışması gerçekleştirecek. Biz de Propeller Theatre Company’i yakından tanımak adına Caro MacKay ile bir söyleşi gerçekleştirdik. [Söyleşi: Duygu Dalyanoğlu, Eser Dilsöz]
Propeller Theatre Company’nin Shakespeare oyunlarını nasıl yorumladığını anlatır mısınız?
Çıkardığımız prodüksiyonlarda metnin sahnede şiirselliği ile vücut bulması için tüm yolları arıyor ve oyuncuya hikayeyi anlatırken mümkün olduğunca hareket alanı yaratıyoruz. Aslında Shakespare’i basitçe, olması gerektiğine inandığımız şekilde yeniden keşfediyoruz: Büyük bir açıklıkla, doğru ritmi keşfederek ve sahnede mümkün olduğunca hayal gücümüzü kullanarak… Shakespeare oyunlarının zenginliğini keşfettiğimiz fırsatlar yaratmak için yanıp tutuşuyoruz, bu titizlik ve yaratıcılıkla devam ettiğimiz taktirde inanıyoruz ki hem tiyatromuz hem de seyircimiz gelişecek.
Oyunlarınızın tamamında erkek oyuncular sahne alıyor. Örneğin Shakespeare metinlerinde yer alan kadın tiplemeleri de erkek oyuncular oynuyor. Bunun Shakespeare döneminde oyunların tamamının erkek oyuncular tarafından sergilenmesi ile bir ilgisi var mı?
Edward Hall’in yönetmenliğindeki ilk Propeller prodüksiyonu 5. Henry idi ve oyunun hikayesi savaştan dönen bir grup asker tarafından sergilendi. Bu sebeple kadronun tamamı erkek oyunculardan oluşuyordu. Aynı kadro sonraki prodüksiyonlar içinde de yer aldı ve Propeller tamamı erkeklerden oluşan bir kumpanyaya dönüştü ve böyle tanındı. Bu, herhangi bir Proppeler prodüksiyonunda kadınların yer almayacağı anlamına gelmiyor fakat bu durum oyunları üslupsal anlamda zenginleştiriyor çünkü sizin de belirttiğiniz gibi Shakespeare oyunlarının o dönemki orijinal yorumlarına bizi yakınlaştırıyor. Ama yine de tüm oyuncuların erkek olmasının şans eseri olduğunu söyleyebiliriz. Bu durumun 4. duvarı kırdığını ve seyirciye hayal gücünü kullanma şansı verdiğini keşfettik – bizce bunun seyirciye sahnede perilerin varlığına inanıp inanmadıklarını sormaktan farkı yok. Sahnede yaptığımız her şeyin amacı sahnede olan biteni inanılır kılmak, önemli olan hikayeyi nasıl anlattığımız ve seyircinin kelimeleri dinlemesine yardımcı olabilmemiz.
Yanlışlıklar Komedyası
Propeller Theatre Company İngiltere’de aynı zamanda bir turne grubu olarak tanınıyor. Tiyatronuzun İngiltere’nin farklı bölgelerinde oynamak gibi özel bir gündemi var mı?
İngiltere’deki Turne Ortaklığı (Touring Partnership) programı sayesinde her yıl belli başlı bölgeleri ziyaret etme şansını elde ettik ve yıllar içinde bu bölgelerde sabit bir seyirci kitlesi oluşturduk. Yani sabit bir evimiz yok diyebiliriz ve her yıl yeni bölgeleri ziyaret edebiliyor olmaktan ve seyircilerden aldığımız tepkilerden oldukça memnunuz.
Propeller Theatre Company aynı zamanda gençler için de oyunlar hazırlıyor. Propeller Cep Oyunları (Pocket Propeller) adı verdiğiniz bu projeden biraz bahseder misiniz?
Propeller Cep Oyunları yaptığımız işin çok önemli bir parçası çünkü bu proje başka türlü Shakespeare’i deneyimleme şansı olmayan gençlere kaliteli ve düzeyli bir tiyatro ulaştırmamız sağlıyor. Bu oyunlar bizim Shakespeare oyunlarımızın yine Propeller oyuncularımız tarafından oynanan 60 dakikalık, kısa versiyonları. Oyunların sonunda da bir soru-cevap bölümü oluyor. Bu bölümler sayesinde genç seyirciler tiyatro grubu ile doğrudan ilişki kurabiliyor ve izledikleri oyun hakkında kendilerini özgürce ifade edebiliyorlar. Propeller Cep Oyunları hem kendi oyunlarımıza hem de İngiliz tiyatrosuna yeni seyirci kitleleri oluşturmak açısından çok önemli.
Bir Yaz Gecesi Rüyası
Oyunlarınızı farklı ülkelerde hatta kıtalarda sergilediniz. Shakespeare oyunları dünya çapında nasıl tepkiler alıyor?
Dünya çapında turne yapabiliyor olmamızın ve farklı seyirci tepkilerini deneyimlemenin bir ayrıcalık olduğuna inanıyoruz. Oyunlarımız şimdiye kadar ziyaret ettiğimiz tüm ülkelerdeki tiyatro izleyicileri tarafından beğenildi. Oyunlarımız fiziksel tiyatrodan besleniyor, enerjik, anlatımcı ve tabiki oynadığımız oyunlar evrensel metinler. Hangi yaştan ya da milletten olursa olsun herkesin Shakespeare’den zevk alabileceğine inanıyoruz ve uluslararası seyircilerimiz bunun doğru olduğunu bize mütemadiyen gösteriyor.
Peki, Shakespeare oyunlarına geliştirdiğiniz yaklaşımı ve 1997’den bu yana oluşan Shakespeare deneyimini atölyeler ya da yazılı materyaller ile tiyatro camiası ile paylaşıyor musunuz?
Çıkardığmız her oyunda metnin Edward Hall ve Roger Warren tarafından düzenlenmiş bir Propeller versiyonunu hazırlıyoruz. Basılan bu sahneleme metninde orijinal metne dair notlarımız ve yorumumuz yer alıyor. Bu kitaplarda aynı zamanda resimler, tasarım ve kostüme dair yazılar da yer alıyor. Çünkü bizim sahne üstü yorumumuzun oluşmasında tasarım ve kostüm de oldukça önemli.
Bir Yaz Gecesi Rüyası
Propeller Theatre Company’den ilerleyen yıllarda başka yazarların oyunlarını da izleme fırsatı bulacak mıyız? Yoksa sadece Shakespeare oyunlarını sergileme konusunda ısrarlı mısınız?
Her ne kadar şu anda yanlızca Shakespeare oyunları üzerine çalışıyor olsak da bu ileride asla Shakespeare’in yazmadığı bir metni oynamayacağımız anlamına gelmiyor. Daha keşfedeceğimiz çok Shakespeare metni var ama aynı zamanda bu durumun bizi sınırlamasına izin vermek istemeyiz. Eğer Edward Hall ve ekip başka bir yazarla çalışmak konusunda heyecanlanırsa, ileride tabiki başka yazarların oyunlarını oynayabiliriz. Hatta yakın zamanda Shakespeare dışında bir yazarın metni ile ilgilendik, oyunda hem kadın hem erkek oyuncular yer alacaktı fakat metnin yeterince iyi olmadığına kanaat getirdik. Hala doğru metnin arayışı içerisindeyiz.
”Bir Yaz Gecesi Rüyası’’, 20, 22 ve 24 Mayıs tarihlerinde 20.30’da Harbiye Muhsin Ertuğrul Sahnesi’nde olacak. 24 Mayıs’taki gösterim sonrası Edward Hall’a festivalin Onur Ödülü takdim edilecek. Propeller Theatre Company’nin festival programında yer alan ikinci oyunu ise ‘’Yanlışlıklar Komedyası’’. Oyun, 21 ve 23 Mayıs tarihlerinde 20.30’da, Harbiye Muhsin Ertuğrul Sahnesi’nde seyirciyle buluşacak.
