Mimesis Haber / Boğaziçi Üniversitesi Oyuncuları’nın sergilediği “Sezuan’ın İyi İnsanı” oyunu için ONK Ajans’ın telif ücreti talep etmesiyle başlayan tartışma süreci devam ediyor.
Üniversite toplulukları geçtiğimiz hafta başında yeni bir bildiri yayınladı. Brecht’in bir meta haline getirilmesine yol açan ve kapitalist üretim biçimleri dışında sanat yapmaya olanak tanımayan zihniyetin eleştirildiği bildiride ayrıca ONK Ajans’ın, oyunun geçtiğimiz yıl bahar aylarında Boğaziçi Üniversitesi’nde yapılan gösterimleri için de telif istediği bilgisi yer alıyordu. Oysa geçtiğimiz günlerde Kadir Has Üniversitesi Öğretim Görevlisi Savaş Bozbel, ONK Ajans’ın yasal olarak Türkiye’de telif hakkı takibi yapma yetkisine sahip olmadığını açıklamıştı. Bu konuyla ilgili görüşünü almak istediğimiz ONK Ajans ise, avukatlarının bir açıklama hazırladığını belirtmesine rağmen henüz kamuoyu ile bir açıklama paylaşmadı.
Ağırlıklı üniversite tiyatrosu yapan topluluklar olmak üzere büyük ölçüde amatör tiyatro camiası tarafından desteklenen bu süreç profesyonel camiada farklı görüşlerle karşılanıyor.
Telif Ancak Bu İşten Kar Ettikten Sonra Talep Edilebilir
Gülriz Sururi üniversite tiyatrolarının farklı bir konumu olduğunu ve bu topluluklardan telif alınmaması gerektiğini belirtti. Hatta amatör grupların, profesyonel arenaya atılmaya karar verdiklerinde bile, ilk bir yıl teliften muaf tutulmaları gerektiğini söyledi. Tiyatro gruplarına ve gençlere profesyonel olup olamayacaklarını, piyasada kabul görüp görmeyeceklerini anlamaları için süre tanınması gerektiğini ifade eden sanatçı, ancak bundan sonra, yani bu işten kar ettikleri görüldükten sonra telif istenebileceğini ekledi.
Brecht’in Varisleri Oyuna Bizzat Gelip Kontrol Ettiler
Uzun yıllar çeşitli Brecht oyunları sahneleyen Genco Erkal ise, bilet satan ve gelir elde eden kurum hangisiyse –topluluğun kendisi ya da bu örnekte TAKSAV– eser sahibine ya da yasal temsilcisine telif ödemesi gerektiğini belirtti. Oyunu oynayan grubun amatör olup olmamasının bunu değiştirmeyeceğini söyleyen sanatçı, “grup mutlaka izin almalı ve sembolik de olsa bir telif ücreti ödemeli” dedi. Telif konusunda Avrupa’daki uygulamaların görmezden gelinemeyeceğini belirten Erkal şöyle örnekler verdi: “1972 yılında Mehmet Ulusoy Paris’te Kafkas Tebeşir Dairesi’ni oynamak için izin istediğinde Brecht’in varisleri bizzat gelerek oyunun nasıl bir yorumla oynandığını kontrol ettiler. Dostlar Tiyatrosu’nda Max Frisch’in bir oyununu uyarlayarak oynamak istediğimizde izin verilmedi; başka bir oyunda da kabare yapısının içinde kullanmak istediğimiz Cabaret müzikalinden iki şarkının bağlamından koparılarak kullanımına izin verilmedi”.
Almanya’da Amatör Tiyatro Devlet Desteği Görüyor
Almanya’da yaşayan yönetmen Nurkan Erpulat da özellikle Brecht’in varislerinin telif takibini çok sıkı tuttuklarına vurgu yaptı. Kimi oyunlarda değişiklik yapılmasının dahi yasaklandığını, metin kısaltılması istendiğinde yayınevinden onay gerektiğini, ya da örneğin Üç Kuruşluk Opera’daki şarkıların değiştirilemeyeceğini belirtti. Geçtiğimiz günlerde görüşlerine yer verdiğimiz sahne tasarımcısı Metin Deniz de yazarın varislerinin Doğu Almanya’da telif talep edemedikleri için ilk ajanslarını İngiltere’de açtıklarını aktarmıştı.
Nurkan Erpulat, Türkiye’dekinin aksine Almanya’da telif hakkıyla ilgili yasal düzenlemelerin amatör-profesyonel ayrımı içermediğini, bilet geliri olsun olmasın sergilenen oyunun telife tabi olduğunu belirtti. Fakat bir yandan da tiyatronun devlet tarafından ciddi oranda desteklendiği ülkelerin başında gelen Almanya’da, amatör tiyatrolar da yine Türkiye’dekinin aksine bu destekten faydalandı. Nurkan Erpulat amatör tiyatroların büyük oranda fon veya altyapı desteği alabildiğini, sürekliliği olan amatör tiyatroların zaman içinde fon miktarının artabildiğini belirtti.
MİMESİS
